Zabehulloh
Zabehulloh (arabī:ذَبیحُ الله) laqabi Ismoil - pisari hazrati Ibrohim ast, ki Xudovand ba Ibrohim farmon dod, ūro zabh kunad.
Qur'on dostoni zabhro ovardaast, ammo nomi zabehro zikr nakardaast. Şiajon zabehullohro laqabi Ismoil va jahudijon onro laqabi Ishoq medonand. Ahli sunnat niz dar borai inki zabeh Ismoil ast, jo Ishoq ixtilof dorand.
Moçaroi zabh
Maqolai aslī: Zabhi Ismoil
Zabehulloh ba ma'noi qurbonī şuda jo sarburidaşuda baroi Xudost. Zabehulloh laqabi jake az farzandoni hazrati Ibrohim ast, ki Ibrohim az çonibi Xudo ma'murijat joft, ūro dar rohi Xudo qurbonī kunad.[1] Tibqi guzorişi Qur'on Ibrohim dar xob did, ki farzandaşro zabh menamojad, in mavzū'ro bo pisaraş dar mijon nihod va farzandaş az ū xost, ki mutobiq bo farmoni Ilohī amal namojad.
Hangome, ki on du taslimi xostai Xudo şudand va Ibrohim farzandaşro dar qurbongoh xobond, to zabhaş kunad, nido omad ki: «ej Ibrohim! Ba xobat amal kardī, ba rostī mo nekukoronro inguna podoş medihem [ki nijati poku xolisaşonro ba çoi amal mepazirem.] Ba jaqin in imtihoni ravşan bud va mo farzandaşro dar barobari qurboniji buzurge [az zabh şudan] rahonidem!».[2]
Tibqi rivojatho, Çabrail ba xosti Xudo mone'i asar kardani kord şud va jak qūcqori bihiştī tavassuti Ibrohim, ba çoi farzandaş zabh şud.[3] Sunnati qurbonī dar rūzi idi Qurbon, ba jodbudi dostoni zabhi ū ançom meşavad.[4] Zabh dar luƣat ba ma'noi sar buridan ast.[5]
Zabeh laqabi kist?
Qur'on moçaroi zabhro guzoriş kardaast, ammo ba nomi zabeh tasreh nakardaast.[6] Dar inki «zabehulloh» laqabi kadom farzandi Ibrohim ast, du nazarija vuçud dorad; barxe onro laqabi Ismoil va barxei digar laqabi Ishoq medonand. Alloma Maçlisī dar Bihor-ul-anvor rivojathoi har du nazarijaro gird ovardaast.[7]
Ismoil
Mufassironi şia bo istinod ba ojoti 101 - 113 surai Soffot
bar in bovarand, ki Xudovand başorat ba tavalludi Ishoq[8]ro ba'd az başorat ba tavalludi Ismoil va moçaroi zabh,[9] ba Ibrohim dodaast.[10] Ba guftai Ojatulloh Makorim, kasone ki zabehro Ishoq medonand, du başoratero, ki dar Qur'on ba Ibrohim dodaastro marbut ba Ishoq medonand; başorati avvalro ba vilodat va başorati duvumro ba nabuvvati ū rabt medihand. Az nazari ū, az ojoti mazkur ba ravşanī ba dast meojad, ki du başorat marbut ba du farzand ast.[11] Hamcunin Alloma Tabotaboī mu'taqid ast, ki sijoq va sarehi in ojot, bar zabeh budani Ismoil dalolat dorad.[12]
Dar barxe rivojot niz Ismoil ba unvoni zabehulloh muarrifī şudaast; az çumla inki Pajƣambar (s) dar rivojote xudro Ibni Zabehajn xondaast.[13] Hamcunin dar duoi Maşlul, ki ba Imom Alī (a) mansub ast[14] va rivojote, ki az Imom Sodiq,[15] va Imom Rizo[16] naql şudaast, Ismoil ba unvoni zabeh muarrifī şudaast. Dar zijorati Ƣufajla (zijorati maxsusi Imom Husajn (a) dar nimai raçab) bo iborati «assalomu alajk jo vorisa Ismoil zabehulloh» ba Imom Husajn (a) ba unvoni vorisi Ismoili zabehulloh salom doda şudaast.[17]
Barxe az navisandagon moçaroi hiçrati Hoçar va tavalludi Ismoilro bo moçaroi zabh murtabit donista va zabhi Ismoilro mukammili onho medonand.[18] Şajx Saduq, zimni işora ba ixtilofi rivojot, zabehro Ismoil donista megūjad: az onçoe ki Ishoq ba'd az moçaroi zabh mutavallid şud, orzū mekard, ej koş xudaş on kase mebud, ki padaraş ma'mur ba zabhi ū şuda bud, ammo monandi Ismoil taslimi farmoni Xudo şud va dar barobari amri Ū sabr kard va dar savob ba daraçai Ismoil rasid.[19]
Barxe az mufassironi ahli sunnat bo istinod ba dastae az rivojot, zabehro Ismoil medonand. In qavlro ba Abuhurajra, Omir ibni Vosila, Abdulloh ibni Umar, Ibni Abbos, Said ibni Musajjib, Jusuf ibni Mehron, Rabi' ibni Anas va ƣ. nisbat dodaand,[20] hamcunin Faxri Rozī va Ibni Oşur ehtimol dodaand, ki zabeh Ismoil boşad.[21]
Ishoq
Barxe az mufassironi ahli sunnat zabehullohro laqabi Ishoq medonand. In qavlro ba afrode hamcun Umar ibni Xattob, Said ibni Zubajr, Ka'bul-Ahbor, Qutoda, Zahrī, Tabarī va Molik ibni Anas nisbat dodaand.[22] Ojatulloh Makorimi Şerozī, rivojote ki Ishoqro zabehulloh muarrifī kardaandro tahti ta'siri isroilijot donista, ehtimol dodaast, ki in rivojot soxtai jahud boşand.[23]
Hamcunin dar Tavrot, Ishoq zabehulloh muarrifī şudaast.[24] Albatta, dar mavoride zabeh ba unvoni tanho farzandi Ibrohim ham muarrifī şudaast.[25]
Ibni Zabehajn
Dar barxe rivojot, bar asosi moçaroi nazri Abdulmutallib, ki jake az farzandoni xudro dar rohi Xudo qurbonī kunad, az Abdulloh ibni Abdulmutallib ba zabeh va az Pajƣambar (s) ba Ibni Zabehajn jod şudaast.[26]
Ezoh
- ↑ Surai Coffot, ojati 102.
- ↑ Surai Coffot, ojati 101 to 108
- ↑ Kulajnī, al-Kofī, 1407, ç.4, sah.208
- ↑ Sodiqiji Tehronī, al-Baloƣ, 1419h.q., sah.450; Sajid Qutb, Fi zilol-il-Qur'on, 1412h.q., ç.5, sah.299
- ↑ Dehxudo, Luƣatnoma, zajli voƶai zabh.
- ↑ Nig.: surai Coffot, ojati 102.
- ↑ Maçlisī, Bihor-ul-anvor, 1403h.q., ç.12, sah.132 - 137.
- ↑ Surai Coffot, ojati 112.
- ↑ Surai Coffot, ojati 101 - 107.
- ↑ Makorimi Şerozī, Tafsiri Namuna, 1374h.ş., ç.19, sah.129.
- ↑ Makorimi Şerozī, Tafsiri Namuna, 1374h.ş., ç.19, sah.129.
- ↑ Tabotaboī, al-Mizon, 1417h.q., ç.17, sah.155.
- ↑ Şajx Saduq, Ujunu axbor-ir-Rizo, 1378h.q., ç.1, sah.210; Şajx Saduq, al-Xisol, 1362h.ş., ç.1, sah.56 - 58.
- ↑ Kaf'amī, al-Misboh, 1405h.q., sah.263.
- ↑ Qumī, Tafsir-ul-Qumī, 1404, ç.2, sah.226; Şajx Saduq, Man lo jahzuruhu-l-faqih, 1413h.q., ç.2, sah.230.
- ↑ Kulajnī, al-Kofī, 1407h.q., ç.6, sah.310.
- ↑ Muhammadiji Rejşahrī, Donişnomai Imom Husajn (a), 1388h.ş., ç.12, sah.127.
- ↑ Makorimi Şerozī, Tafsiri Namuna, 1374h.ş., ç.19, sah.120.
- ↑ Şajx Saduq, al-Xisol, 1362h.ş., ç.1, sah.57 - 58.
- ↑ Qurtubī, al-Çome'u li ahkom-il-Qur'on, 1364h.ş., ç.16, sah.100.
- ↑ Faxri Rozī, Mafotih-ul-ƣajb, 1420h.q., ç.26, sah.351; Ibni Oşur, at-Tahriru va-t-tanvir, be to, ç.23, sah.70 - 69.
- ↑ Qurtubī, al-Çome'u li ahkom-il-Qur'on, 1364h.ş., ç.16, sah.100.
- ↑ Makorimi Şerozī, Tafsiri Namuna, 1374h.ş., ç.19, sah.119 - 120.
- ↑ Tavrot, sifri pajdoiş, 22: 1 - 14.
- ↑ Tavrot, sifari pajdoiş, 22: 2.
- ↑ Şajx Saduq, Ujunu axbor-ir-Rizo, 1378h.q., ç.1, sah.210.
Joddoşt
Sarcaşma
- Dehxudo, Aliakbar, Luƣatnoma, Tehron, muassisai Luƣatnomai Dehxudo, 1341h.ş.
- Ibni Oşur, Muhammad ibni Tohir, at-Tahriru va-t-tanvir, Bejrut, Muassisatul-ta'rix, 1420h.q.
- Ibni Hişom, Abdulmalik ibni Hişom, as-Sirat-un-nabavijja, Dorul-ma'rifat, be to.
- Kaf'amī, al-Misboh, Ibrohim ibni Alī, Qum, Dorul-Razī (Zohidī), 1405h.q.
- Kulajnī, al-Kofī, tasheh: Aliakbari Ƣafforī va Muhammadi Oxundī, Tehron, Dorul-kutubil-islomija, 1407h.q.
- Qumī, Alī ibni Ibrohim, Tafsir-ul-Qumī, tashehi Sajidtajjib Musaviji Çazoirī, Dorul-kitob, Qum, copi sejum, 1404h.q.
- Qurtubī, Muhammad ibni Ahmad, al-Çome'u li ahkom-il-Qur'on, Tehron, intişoroti Nosiri Xisrav, 1364h.ş.
- Makorimi Şerozī, Nosir, Tafsiri Namuna, Tehron, Dorul-kutubil-islomija, copi avval, 1374h.ş.
- Maçlisī, Muhammadboqir, Bihor-ul-anvor, Muassisatul-Vafo, 1403h.q.
- Muhammadiji Rejşahrī, Muhammad, Donişnomai Imom Husajn (a) bar pojai Qur'on, hadis va ta'rix, intişoroti muassisai ilmiji farhangiji Dorul-hadis, Qum, copi duvum, 1388h.ş.
- Sajid Qutb, Fi zilol-il-Qur'on, Dorul-şuruq, Bejrut, Qohira, 1412h.q.
- Sodiqiji Tehronī, Muhammad, al-Baloƣ fi tafsir-il-Qur'on bi-l-Qur'on, muallif, Qum, copi avval, 1419h.q.
- Tabotaboī, Sajid Muhammadhusajn, al-Mizon fi tafsir-il-Qur'on, Qum, Daftari intişoroti islomī, copi pançum, 1417h.q.
- Faxri Rozī, Muhammad ibni Umar, Mafotih-ul-ƣajb, Doru ehjoil-turosil-arabī, Bejrut, copi sejum, 1420h.q.
- Şajx Saduq, Muhammad ibni Alī, al-Xisol, tasheh: Aliakbari Ƣafforī, Qum, Çome'ai mudarrisin, 1362h.ş.
- Şajx Saduq, Muhammad ibni Alī, Man lo jahzuruhu-l-faqih, tashehi Aliakbari Ƣafforī, Qum, Daftari intişoroti islomī, 1413h.q.
- Şajx Saduq, Ujunu axbor-ir-Rizo (a), tashehi Mahdiji Loçvardī, Tehron, naşri Çahon, copi avval, 1378h.q.