Қасидаи Ибни Арандаси Ҳиллӣ

Қасидаи Ибни Арандаси Ҳиллӣ қасидае ба забони арабӣ дар баёни маноқиби Аҳли Байт (а) ва сӯги шаҳодати Имом Ҳусайн (а) ва ёронаш, ки тавассути Ибни Арандаси Ҳиллӣ - шоири қарни нуҳуми қамарӣ суруда шудааст.

Ин қасида 103 байт шеърро дарбар гирифта, дар худ унсур ва ҳиссиётҳои адабӣ дорад. Дар ин қасида, масоиби шаҳодати Имом Ҳусайн (а) дар Карбало, асорати Аҳли Байти ӯ, тазаллумхоҳии ҳазрати Фотима (с) дар маҳшар ва хунхоҳии Имом Маҳдӣ (аҷ) ба назм даромадааст.

Шоир дар поёни қасида фазоили имомони дигарро баён кардааст. Ин қасида ба форсӣ тарҷума шуда ва шарҳе бар он навишта шудааст.

Тавсиф ва ҷойгоҳ

Қасидаи Роия ибни Арандас, қасидае дар мотами шаҳодати Имом Ҳусайн (а) ва асҳобаш ва баёни маноқиби Аҳли Байт (а) ба забони арабӣ аст. Ба гуфтаи бархе пажуҳишгарон, дар ин қасида, ки дорои 103 байт шеър аст ва дар он аз муҳсиноти лафзӣ ва маънавӣ ва саноеъи адабию балоғӣ, истифодаи фаровоне шудааст ва шоир эҳсосот ва авотифи худро ба хубӣ буруз додааст. Мегӯянд, унси Ибни Арандас бо Қуръон мӯҷиб шудааст, ки ӯ барои баёни беҳтари мақсуди худ, аз оёти Қуръон баҳра барад.

Байни авоми шиа машҳур аст ки агар дар маҷлисе ин шеърҳо хонда шавад, Имом Маҳдӣ (аҷ) дар он ҳузур пайдо хоҳад кард. Аз ин рӯ дар бархе аз маҷолиси азодории Имом Ҳусайн (а) аз ин ашъор хонда мешавад. Аз Абдуззаҳро Каъбӣ нақл шудааст, ҳангоми қироати ин ашъор дар ҳарами Имом Ҳусайн (а) шоҳиди ҳузури як Сайиди ношиносе буд, ки дар ҳангоми шеърхонӣ ба шиддат мегирист ва пас аз поёни маҷлиси дигар мушоҳида нашуд.

Шоир

Солеҳ ибни Абдулваҳҳоб ибни Арандаси Ҳиллӣ машҳур ба Ибни Арандас, мутаваллиди авохири қарни ҳаштуми қамарӣ аз фақеҳони шиа аст, ки таълифоте дар фиқҳ ва усули фиқҳ дорад. Китоби Кашф-ул-лаолӣ аз ҷумлаи осори ӯст. Ибни Арандас дар мадҳу расои Аҳли Байт шеърҳои бисёре суруда аст. Ӯро адибе, моҳиру тавоно ва шоире, хушқариҳаю мусаллат ба саноеъ ва фунуни адабӣ дониста ва илму тақво ва муҳаббати ӯ ба Аҳли Байти Паёмбар (с)-ро сутудаанд. Вайро аз ҷумлаи шоироне медонанд, ки шеърҳои худро маҳдуд ба баёни фазоили Аҳли Байти Паёмбар (с) кардааст.

Вафоти Ибни Арандасро дар ҳудуди соли 900ҳ.қ., ё соли 840ҳ.қ. гуфтаанд. Қабри ӯ дар Ҳилла, зиёратгоҳи шиаён аст.

Муҳтаво

Ибни Арандас дар қасидаи роия пас аз арзи иродат ба Аҳли Байти Паёмбар (с), ба баёни фазоили Имом Ҳусайн (а) мепардозад. Вай сипас баёни мусибатҳои шаҳодати Имом Ҳусайн (а)-ро бо ин иборат оғоз мекунад: чигуна ӯро дар Карбало бо лаби ташна ба шаҳодат расонданд, дар ҳоле ки падараш соқии ҳавзи Кавсар аст ва оби Фурот, маҳрияи модараш - Фотима (с) будааст. Ӯ дар идома, дифои асҳоби Имом Ҳусайн (а) ва лаҳазоти шаҳодати Имом (а)-ро ба назм кашидааст ва пас аз он ба асорати хонадони Паёмбар (с) мепардозад.

Ӯ сипас воқеаҳои рӯзи қиёмат, аз ҷумла: тазаллумхоҳии ҳазрати Фотима (с)-ро ривоят карда мегӯяд: дар рӯзи қиёмат Фотима (с) дар ҳоле вориди маҳшар мешавад, ки ду либос дарбар дорад; яке ба воситаи заҳр тира, ва дигаре бо хун рангин шудааст. Вай сипас ба хунхоҳии Имом Маҳдӣ (аҷ) барои ҷаддаш - Имом Ҳусайн (а) ишора мекунад ва дар бахши поёнӣ, ба баёни фазоили дигари имомон мепардозад.

Матн ва тарҷума

Матни қасидаи роияи Ибни Арандаси Ҳиллӣ:

Тарҷумаи қасидаи роияи Ибни Арандас

Дар рӯзгор; розҳои сурӯда ҳоем ошкор мешавад. Гуруҳеи онро аз буии хуши ёди шумо хушбӯӣ медоранд.

Чакома ҳоӣӣаст ки хостаҳо аз он брнёўрдаҳ нест даруни он ситоиш гарӣасту бурӯнаши сипоси гузорӣ.

Сароғози онҳо ахтарон рух намӯдаро ба ёд май орад, сиришти онҳо аз мояи шукуфа ҳоасту партави онҳо фурӯғии тобнок.

Дилбаронеанд ки чун дил мо бадарахшад, парда аз рӯй бар мегиранд аФсрҳоӣии заррин бар сар доранд ки фарози онҳоро марворидҳо ороиш медиҳад.

Хуб рӯйоне ки ҳисони ҳасани ононро гувоҳӣ мекунад ва бар рухсораҳояшон зрҳоӣӣаст ки зарҳои дигарро меороед.

– ҳамчун гавҳарҳо - онҳоро дар ришта май кашам, шабҳоро ба бедорӣ сар мекунам то ёди онҳоро барои шумоу хеш зинда бидорам.

эй онон ки дар каронаҳои Фурот орамидаед ! дӯстдорӣ бар шумо дуруд мефиристад ки шкибоӣӣ аш намондааст.

Пас аз он ки ситоиши номаҳоро дарҳами печидами бози онҳоро гушӯдам ки дар ҳар номае аз ситоишҳои ман фарозӣ дарбора шумо ҳаст.

Ҳангоми сухан аз шумо, назми ман бо ашки чашмонам аз як сарчашма об мехӯрд; зеро чакидаҳои сиришкамро дар ришта май кашаму сурӯд май созаму хӯниро ки аз дидаам равонаст дар чеҳраи насрии сурху гулгуни ҳама ҷо мепароканам.

Мапиндоред доғи дилам оромиш ёфта ки ба худатони савганди сӯзи ҷигарами ҷуз дар рӯзи растохез коҳиш намеёбад.

Хорӣ дар роҳи шумо барои ман арҷмандӣасту тангдастӣ, тавонгарӣу душворӣ, осонӣу шикаст, пайванд хӯрдан.

Озарахшҳои ҳамроҳ бо абр ки аз кӯй шумо бархест, борони сиришкро аз дидагони ман равон гардонид.

Ду дидаи ман - ҳамчун хнсоء - ашкҳояш сарозерасту дилам - дар дӯстии шумо - ба устуворӣ санг мемонад.

Дар канораҳои сроӣӣ ки шумо дар он мезистед истодам ки ҷои тиҳии мондаи шумо пас аз рафтани худатон мустамандаст.

Нишонаи хонаи ҳоӣии мундарис ( пусида ) гардид ки дарси ҳоӣӣ аз дониши худовандӣу ёд ӯ дар онҳо бргзор май гашту абрҳоӣӣ аз сршг‏ҳоими чандон бар он борид то дарахтҳои бону канорро обёрӣ кард.

Бо даврӣ аз шумо ҷдоӣии равонам аз тан гуворо менамӯду андеша дар дилам бар рӯй вайронаи ҳоӣӣ аз кӯии ошноӣӣ дар гардиш буд.

Абр - аз фарози он - канора гирифт ва пас аз ҳусайн - чунонкӣ бояд - аз боридану некӣ кардан дареғ дошт.

Пас аз ҳамон пешвои ростину дхтрзодаҳи паёмбар, падари роҳбарон, ки бози доштани мардумон аз бадиҳо бо ӯ буд ва худ; сарпарастӣаст ки кори Фрмонрўоӣӣро ба гардан дорад.

Пишўоӣӣ ки падараш - Муртазо - дирафш роҳнмоӣӣасту ҷонишину бародару домоди фиристодаи худо.

Раҳбарӣ ки одамиён, париён, осмон, дарандагони биёбон, парандагону хушкӣу дарё дар мотам ӯ гиристаанд.

Гунбадии сипед дар Карбало дорад ки Фариштагони ҳамора ба дилхоҳи хеши гирдогирди он чарх мехуранд.

Паёмбар дарбора ӯ фармӯд - ва чаҳ сухании баси дурусту ошкор ки ҳеҷ ҷоӣӣ барои напазируфтан нагузошта -

Пас аз ман се вижагӣам танҳо ба ӯ мерасад ки ҳечяк аз вобастагонам монанди онро наёбанд ва чаҳ ҷои он ки аз зайду Амр сухан равад ?

Оромгоҳӣ дорад ки хокаши доруӣ дардмандонасту боргоҳӣ ки ҳар касро осеб расад посухи ниёзи худро аз он тавонад гирифт.

Ва зодагонӣ бо чеҳраҳои баси дурахшон ки на тан аз онон - на камтару бештар - пешвоён ростин ҳастанд.

Чигунааст ки ҳусайн, ташна дар Карбало кушта мешавад бо онкӣ дар ҳар сарангушт ӯ дрёҳоӣӣ аз сарафрозӣ тавон ёфт ?

Ва бо онкии падараши алӣ - дар фардои растохез - мардумро аз обии гуворо сероб мекунаду оби равон; кобӣни модараш Фотимааст ?

Ҷонам бар ҳусайн дареғ мехӯрд ! ки дар он рӯз - дар ҷанги Карбало - шимур чаҳ табаҳкориҳо дарбора ӯ раво дошт.

Сипоҳӣ дар баробари ваии барангехт ҳамчун шабии торик ки ситораҳои дурахшон рӯй наҳуфтау чеҳраи моҳ ба тирагӣ гроӣидаҳаст.

Дирафшҳоро афроштау теғҳоро баргардонидаанд гирду хок бар май хезаду найзаҳо баланд ва кашида мешавад.

Гуруҳе аз грднкшони умавӣ дар он гирд омадаанд ки ҳастӣ шани саросар найрангаст ва ҳеҷ дасти овезӣ барои дурусти намӯдани кор хеш надоранд.

Язиди грднкши ононро фиристода то ҳамаи Ироқро низ ба зери фармони худ дар орад чаро ки Фрмонрўоӣӣ бар шому Миср, ӯро бениёз насохтааст.

Фарзанди зиёд барои бархестан ба ин кори камари баста ва - ба ин гӯна - гоми худу ҳамроҳонашро дар роҳи гуноҳ устувор кардааст.

Писари наҳси саъдро ба фармондиҳии онони баргумошта ва албата он нафрин зада; зиндагиаш чандон нахоҳад поӣид ки ба орзӯии худ - фармондории рай - битавонад расед.

Ва чун он ду гуруҳ; дар сарзамини Карбало ба якдигар бархӯрданд, некӯи кории давру бдкншӣ наздик шуд.

Дар даҳаи нахуст аз моҳи муҳаррами гирд ӯро гирифтанд ва шамшерҳои обдодаҳро дар дасти хеш ба такон дар овараданд.

Чун найзаҳо бо якдигар даргир омад, он ҷавонмард бархест ва бо он ки дил ӯ аз сӯзи гармо дар табу тоб буд ба тохтан пардохт.

Дар паҳнаи набардгоҳ; чунон хештанро бинмуд ки гуфтӣ сипедаи бомдодӣ аз дили шаб бар омадааст.

ӯро сарой ҳоӣӣаст фурӯд омадани гоҳи чирагӣу тўоноӣӣ, ростиро ки барозанда ӯ тохтанаст на гурехтан.

Шерозаи сипоҳро чунон аз ҳам гусехт ки гуфтӣ шоҳин ба миён мурғакон кунад рӯи афтода ва онҳоро пароканда месозад.

Биёади шаби зузаи кашони андохташон то ҳамаи сегон перомуни шери жёнро гирифта ба зуза кардан пардохтанд.

Дар онҷои шоистаи мардон дар роҳ ӯ ба ҷонфишонии ҳоӣии бархестанд ки дар рӯзи ҳисоби подош‏ҳоӣӣ ҳар чаҳ афзӯнтар хоҳанд гирифт.

Ба дилхоҳи хеш - барои ёрӣ ӯ - бо бдкишон пайкор карданд ва он озоди мард ( ҳур ) аз хушбахтӣ ки ёфт то пои ҷон дар роҳ ӯ зад ва хӯрд намӯд.

Найзаи ҳоӣии сахтро дароз карданд то зиндагии дхтрзодаҳи паёмбарро дарозтар созанду ӣнҷо буд ки ҷзру мад яке шуд.

Дар ҳамин пайкор бо бдкишони яке шани тирӣ ба сӯй ӯ афканд ки бар гардани дхтрзодаҳи паёмбари нишаст.

Куштаи неки мард аз асби некӯяш ҷудо шуду ҷонвари забони баста дар перомун ӯ ба шеҳа кашӣдан пардохт синони синони пайкар ӯро дариду шамшери шимур аз раги гарданаши гузашт.

Бодҳои бисёр тунди домани худро бар ӯ афканданду асби ҳоӣӣ ки бар андом ӯ ронданд бо тору пуди дасту поашони пероҳании куҳна бар он дӯхтанд.

Ҳафт гунбади гардун ба такон омад, кӯҳҳои баланду устувор, ларзидан гирифту ошӯб бар дарёҳо чирагӣ ёфт.

Ҳон ! эй ҷонбохтаҳ эй ки осмон бар ӯ хӯн гирист !у чеҳра ӣ хок олӯд замин бо хунаши сурх фом гардид !

Ҷомаҳои разм ӯ аз хӯн сурх шуд вале дар фардои растхез аз абрешим сабз хоҳад буд.

Бар зини алъобдин дареғ мехӯрам ки ӯро гирифтор карданд ва ҳамчунон дар банд нигоҳаш доштанд.

Бонувони хонадони паёмбари дастгири гаштанду пардау пӯшишро аз эшон боз ситонданад.

Бандӣонеи моти музда ки савор бар сутурон май гаштанду бандау озоди мардуми ононро май диданд.

Рамла дар соя ӣ кох ҳо орамида буду гавҳару зар бар гӯшвораҳои ӯ овехта.

Вой бар язид аз кайфари дӯзах ! ва аз он ҳангом ки Фотимаи пок, рӯй ба паҳнаи саҳрои қиёмат наад,

Ба гӯнае ки бархе аз ҷомаҳояш аз заҳр ( ӣ ки ба ҳасан хӯронаданд ) сабзаст ва ончӣ мемонад низ аз хӯни Дуюмин дхтрзодаҳ ӣ паёмбар - сурх.

Ово дар медиҳаду дидагони мардум нигаронасту ҳамаи дилҳо аз фару шиква ӯ ларзон.

Гилаи хешро ба остони худои бузург май барад бо бонгии баланд ва бо пуштибонии сарвари мо - алӣ -

Язиди грднкш аз табаҳкории хеш, суханӣ бар забон наме ораду магар ӯро ки кораши найранг ва ғдраст узрӣ ҳам тавонад буд ?

ӯро ба сазои бадӣ ҳояш мерасонанд, аз некиҳо бебаҳра мегардонанду кӯхиро барояш дар дӯзахи тиҳӣ май намоянд.

Чигуна сурӯд хонон бо хонандагӣ ( Гана ) шан ӯро шодмон медоштанд ва дар паймонаҳои симину заррини бода ( хамр ) барояш мерехтанд ?

Он Гана дар рӯзи барангехта шудани ъно ( ранҷ ) мешавад ва ин хамр низ ҷмр ( оташ ) ки дар дил ӯ бар меафрӯзанд.

Оё сғр ( дандон ) духтари зода ӣ паёмбарро аз сар нодонӣ мекубанд ? магари ин сғр касе нест ки худ пуштибони марзу ҳудӯди оӣн ба шумор меравад ?

– барои хўнхўоҳӣ ӯ - ҷонишинӣ бояд то шикасти ҳоӣӣро ки ба кеши мо рӯй намӯда - бо додгариаш - ҷуброн кунад.

Фариштагон - аз ҳар сӯии перомун ӯро фаро гиранду хушбахтӣу пирӯзӣу шавкати пешопеш ӯ равон бошанд.

Сари найзааш аз хуфтон ҳо мегузарад, дарбон ӯ исоасту нигоҳбонаши Хизр.

Ба ростии дастори ниёии ваии сарашро мепӯшоанд чунон ки подшоҳони шикоргар низ дар сояи бахти баланду сарнавишти некӯ.

Май осоинди сина ӯ перомуни дониши паёмбарро фарои гирифта ва хушо донишӣ ки бо он сина пайванд бихӯрад.

ӯ - Муҳамади ному парҳезгор, поку поки ниҳоду донои барҷаста - фарзанди пешвоӣ аскарӣаст.

Ва наводаи алии ҳодӣ ( роҳнамо )у бозмондаи Муҳамади ҷавод ( бахшанда ) ва он орамида дар Тӯс.

Ки алӣ ризоасту писари Мӯсо ки бо гом ниҳодан дар Бағдоди буии хушро дар он ҷо бипароканад.

Рости ваъдае аз зодагони эмоми содиқ ( пешвои ростгӯ ) ки гардани фарозиҳо дар дониш ба ӯ менозанад.

Шодии дили сарвари мо - эмоми Муҳамад - ҳамон пишўоӣӣ ки дониши паёмбаронро ҳамчун заминӣ бшикофту зер ва рӯ кард.

Набераи зини алъобдин ки чандон бигирист то аз сршги дидагонаш, гиёҳони хушк сероб шуд.

Ва наводаи ҳусайни фотимӣу шери худо - ҷонишини паёмбар - ореи ин поки ҷон аз миёни он покон бархестааст.

Ҳасанро ки заҳр доданд амӯӣ ӯасту хунаки он раҳбарӣ ки умуми офаридагонро бахшиш ӯ фаро гирад.

Ҳамноми паёмбари худоу вориси дониш ӯу раҳбарӣ ки китоби худо бар ниёконаши фурӯд омадааст.

Онон фурӯғанд, фурӯғи худованд ки шиква ӯ басӣ бузургаст. Ононанд ки худованд дар сӯраи тину зайтӯну ояи шФъ ва ватар ба номашони савганди хӯрда.

Фурудгоҳҳои фармон худованданду ганҷинаҳои дониш ӯ, фархундаи мардумӣ ки номаи ёдовари худо дар сароҳои эшон фурӯд омад.

Пеш аз он ки зарроти гетии офариниш ё бадномҳои онон дар болои тхтгоҳш дар ҷаҳони барин нигошта ва гунҷонда шуд.

Агар онони набуданди худованди одамро наме офарид ва аз ин ҳамаи мардум ки мебайнем ҳечкас ҷома ҳастӣ наме пӯшед.

На замини ҳамвор май гашт, на осмон бар афрошта мешуд, на офтоб рух менамӯд ва на моҳ дар шаби чордҳм ба партави афшонӣ барме хост.

Ба ёрии эшон буд ки Нӯҳ чун худоиро хонд рҳоӣӣ ёфт, кораши гузашту тӯфонаши бози истод.

Агар онони набуданд, оташи иброҳӣми хунакӣ ва тандурустӣ намегардид ва он шарораҳо хомӯш намешуд.

Агар онони набуданди андӯҳи ёқӯб ба поён намеомаду ранҷҳои Айюби дунбола дор мегардид.

Рози онон буд ки оҳанро бар дасти Довӯд нарм кард то пораҳои онро ба гӯнае дар ришта кашид ки андешаро саргардон медорад.

Ва чун он зерандоз; сулаймонро ба парвоз дар оварад дидааш чандон гирист то заминро тар кард.

Ба дастури онон бар боди нарм чира гардид то рафт ва омад худро - ҳар кадом дар як моҳ - ба анҷоми расонад.

Онон буданд рози Мӯсоу чўбдстӣ ӯ дар ҳангомӣ ки фиръавн аз фармонҳои ваии сарпечӣаду ҷодӯгаронро фароҳам оварад.

Агар онони набуданди исои писар Марям наметавонист аилъозрро аз миёни хиштҳои гӯр бар пой хезанд.

Бартарӣу рози онон дар миёни падедаҳои ҷаҳон ба гардиш афтод ва вогир шуд ва дар ҳар паёмбар, розӣ аз розҳошон ҷой гирифт.

Ман бо дастёрии шан ба пойгоҳии баланди расидам то сарфарозӣам дар остонашон бисёр шуд, агар набуданди ман низ - дар миёни мардум - номӣ надоштам.

эй хонадони тоҳо ! ногувории ҳоӣӣ ки шумо дидед, талхиҳоу гирифтории ҳоӣӣ буд ки ҳақи кашиҳо барои ислом падед оварад.

эй онон ки дар ҳангоми душвориҳо пуштибон манед ! чун даҳаи муҳаррам рӯй орад аз сари андӯҳ бар шумо мегарему зорӣ май намоям.

То онгоҳ ки худ зиндаам бар шумо гиря хоҳам кард ва пас аз маргам низ сурӯдаҳо ва сўгномаҳ ҳоем бар шумо хоҳанд гирист.

эй хонадони тоҳо ! арӯсоне ки аз пардаи андешаи солеҳ - писари Арандас - рӯй намӯд бо пазируфта шудан дар пешгоҳи шумо кобӣни худро гирифтаанд.

Гӯяндагон чигуна тавонанд манишу ситоиши шуморо бинмоӣанд, ки ситойишгари номи шумо фарозҳои қуръонаст.

Зодгоҳи шумо ригзор Маккаасту сафоу замзаму хонаи арҷманди худованду санги он.

Барои бозгашти пас аз марги шуморо дастафзор растгорӣ гардонидаму хунак касе ки шумо андӯхтау пуштвона ӯ бошед.

Ҳар тозае ки бимонад куҳна мешаваду меҳри шумо дар дили ман он наваст ки рӯзгори куҳнааш натавонад кард.

То онгоҳ ки озарахшӣ медурахшаду гиреҳҳои абр боз мешаваду донаҳои боронро мепароканд дуруди худо бар шумо бод !

Чоп, тарҷума ва шарҳ

Қасидаи Роияи Ибни Арандас дар китобҳое ҳамчун ал-Ғадири Аллома Аминӣ ва ал-Мунтахаби Турайҳӣ зикр шудааст. Ин қасида тавассути Маҳдӣ Амин Фурӯғӣ бо унвони Файзи руҳулқудс ва Муҳаммади Азимӣ бо унвони Ашки резон дар масоиби Сайиди шаҳидон тарҷума ва ба чоп расидааст.

Қасидаи Висол, тарҷума ва шарҳи қасидаи Ибни Арандас аст, ки интишороти Амирулъалам онро чоп кардааст.

Ҷусторҳои вобаста

Қасидаи Айнияи Ибни Абилҳадид

Қасидаи Ломияи Абутолиб

Тоияи Диъбил

Қасоиди Ҳошимиёт

Ҳо Алиюн башарун кайфа башар