Хутбаи ғарроъ

Хутбаи ғарроъ

Мавзуъ	Тавсифи ҳаводиси баъд аз марг; инсон ва саргузашти ӯ; накӯҳиши дилбастагӣ ба дунё ва тавсия ба тақво ва баёни вижагиҳои парҳезкорон
Содиршуда аз	Имом Алӣ (а)
Эътибори санад	Муътабар
Сарчашмаи шиа	Наҳҷулбалоға, Туҳаф-ул-уқул
Сарчашмаи суннӣ	Ҳилят-ул-авлиёи ва табақот-ул-асфиё

Хутбаи ғарроъ (форсӣ: خطبۀ غَرّاء) аз хутбаҳои маъруфи Наҳҷулбалоға аст. Ин хутба ба сабаби фасоҳату балоғати бисёраш ба хутбаи ғарроъ (яъне хутбаи нуронӣ ва дурахшон) маъруф шудааст. Ибни Абилҳадид ин хутбаро аз муъҷизаҳои Имом Алӣ (а) бармешуморад. Дар ин хутба ки калимоте сода дорад, бештари орояҳои баёнӣ ва бадеъ ҳамчун тамсил, саҷъ, истиора ва киноя ба кор рафтааст. Мутобиқи нақли Сайид Разӣ - гирдоварандаи Наҳҷулбалоға, мардум пас аз шунидани ин хутба, аз тарс ба худ меларзиданд ва ашк рехтанд.

Муҳтавои аслии ин хутба чаҳор мавзуъ аст: 1. Инсон ва саргузашти ӯ; 2. Накӯҳиши дилбастагӣ ба дунё; 3. Тавсия ба тақво ва баёни вижагиҳои парҳезкорон; 4. Тавсифи ҳаводиси баъд аз марг. Дар мабҳаси марбут ба инсон ва саргузашти ӯ, ки муҳимтарин мавзуи ин хутба дониста шуда, масоиле чун марги инсон, неъматҳои атошуда ба ӯ, ғафлати инсон, ҳаёти дунявӣ, ибратпазирии инсон ва фонӣ будани дунё баён шудааст. Ба гуфтаи Абунаими Исфаҳонӣ дар китоби Ҳилят-ул-авлиёи ва табақот-ул-асфиё, Имом Алӣ (а) ин хутбаро ҳангоме хонд, ки ҷанозаи шахсе дар лаҳад қарор дода шуда буд ва хонаводааш нола сар медоданду гиря мекарданд.

Сайид Абдуззаҳро Ҳусайнии Хатиб, муаллифи китоби Масодиру Наҳҷулбалоғати ва асонидиҳ, бар ин бовар аст дар эътиборсанҷии ин хутба ба баррасии санади он ниёзӣ нест; чун матни ин хутба чунон аз балоғату фасоҳат бархӯрдор аст, ки ғайр аз маъсумон наметавонанд онро баён кунанд. Илова бар Наҳҷулбалоға, бахшҳое аз ин хутба дар китобҳое монанди Туҳаф-ул-уқул, ва Ҳилят-ул-авлиёи ва табақот-ул-асфиё нақл шудааст.

Ба гуфтаи Абдуззаҳро Ҳусайнии Хатиб дар китоби ал-Ақд-ул-фарид ба иштибоҳ, хутбаи дигаре аз хутбаҳои Имом, хутбаи ғарроъ ном гирифтааст; чунонки дар китоби Тайсир-ул-матолиб низ хутбаи 185 Наҳҷулбалоға, хутбаи ғарроъ номида шудааст. Сайид Содиқи Мӯсавӣ дар китоби Тамому Наҳҷилбалоға, хутбаи 237 Наҳҷулбалоғаро бахше аз хутбаи ғарроъ донистааст.

Шумораи тартибии ин хутба дар нусхаҳои Наҳҷулбалоға, мутафовит аст.

Номи нусха	Рақами хутба
ал-Муъҷам-ул-муфаҳрас, Субҳӣ Солеҳ	83
Файзулислом, Шарҳи Хӯӣ, Муллосолеҳ, Ибни Абилҳадид	82
Ибни Майсам	80
Абдуҳ	79
Муллофатҳуллоҳ	84
Фи зилоли Наҳҷулбалоға	81

Матн ва тарҷумаи хутбаи ғарроъ

матни арабии хутба

«اَلْحَمْدُ لِلهِ الَّذی عَلا بِحَوْلِهِ، وَ دَنا بِطَوْلِهِ، مانِحِ كُلِّ غَنیمَة وَ فَضْل، وَ كاشِفِ كُلِّ عَظیمَة وَ اَزْل. اَحْمَدُهُ عَلی عَواطِفِ كَرَمِهِ، وَ سَوابِغِ نِعَمِهِ، وَ اُومِنُ بِهِ اَوَّلاً بادِیاً، وَ اَسْتَهْدیهِ قَریباً هادِیاً، وَ اَسْتَعینُهُ قاهِراً قادِراً وَ اَتَوَكَّلُ عَلَیهِ كافیاً ناصِراً. وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، اَرْسَلَهُ لاِِنْفاذِ اَمْرِهِ، وَ اِنْهاءِ عُذْرِهِ، وَ تَقْدیمِ نُذُرِهِ. اُوصیكُمْ عِبادَ اللهِ بِتَقْوَی اللهِ الَّذی ضَرَبَ لَكُمُ الْاَمْثالَ، وَ وَقَّتَ لَكُمُ الْاجالَ، وَاَلْبَسَكُمُ الرِّیاشَ، وَ اَرْفَعَ لَكُمُ الْمَعاشَ، وَ اَحاطَ بِكُمُ الْاحْصاءَ، وَ اَرْصَدَ لَكُمُ الْجَزاءَ، وَ آثَرَكُمْ بِالنِّعَمِ السَّوابِغِ وَالرِّفَدِ الرَّوافِغِ، وَ اَنْذَرَكُمْ بِالْحُجَجِ الْبَوالِغِ، وَ اَحْصاكُمْ عَدَداً، وَ وَظَّفَ لَكُمْ مُدَداً فی قَرارِ خِبْرَةٍ وَ‌ دارِ عِبْرَةٍ، اَنْتُمْ مُخْتَبَرُونَ فیها وَ مُحاسَبُونَ عَلَیها، فَاِنَّ الدُّنْیا رَنِقٌ مَشْرَبُها، رَدِغٌ مَشْرَعُها، یونِقُ مَنْظَرُها، وَ یوبِقُ مَخْبَرُها. غُرُورٌ حائِلٌ، وَ ضَوْءً آفِلٌ، وَ ظِلٌّ زائِلٌ، وَ سِنادٌ مائِلٌ. حَتّی اِذا اَنِسَ نافِرُها، وَ اطْمَاَنَّ ناكِرُها، قَمَصَتْ بِاَرْجُلِها، وَ قَنَصَتْ بِاَحْبُلِها، وَ اَقْصَدَتْ بِاَسْهُمِها، وَ اَعْلَقَتِ الْمَرْءَ اَوْهاقَ الْمَنِیةِ، قائِدَةً لَهُ اِلی ضَنْكِ الْمَضْجَعِ، وَ وَحْشَةِ الْمَرْجِعِ، وَ مُعاینَةِ الْمَحَلِّ، وَ ثَوابِ الْعَمَلِ. وَ كَذلِكَ الْخَلَفُ یعْقُبُ السَّلَفَ، لاتُقْلِعُ الْمَنِیةُ اخْتِراماً، وَلایرْعَوِی الْباقُونَ اجْتِراماً، یحْتَذُونَ مِثالاً، وَ یمْضُونَ اَرْسالاً اِلی غایةِ الانْتِهاءِ، وَ صَیورِ الْفَناءِ. حَتّی اِذا تَصَرَّمَتِ الْاُمُورُ، وَ تَقَضَّتِ الدُّهُورُ، وَ اَزِقَ النُّشُورُ، اَخْرَجَهُمْ مِنْ ضَرائِحِ الْقُبُورِ، وَ اَوْكارِ الطُّیورِ، وَ اَوْجِرَةِ السِّباعِ، وَ مَطارِحِ الْمَهالِكِ، سِراعاً اِلی اَمْرِهِ، مُهْطِعینَ اِلی مَعادِهِ، رَعیلاً صُمُوتاً، قِیاماً صُفُوفاً، ینْفِذُهُمُ الْبَصَرُ، وَ یسْمِعُهُمُ الدَّاعی، عَلَیهِمْ لَبُوسُ الاِسْتِكانَةِ، وَ ضَرَعُ الاِسْتِسْلامِ وَ الذِّلَّةِ، قَدْ ضَلَّتِ الْحِیلُ، وَ انْقَطَعَ الاَمَلُ، وَ هَوَتِ الاَفْئِدَةُ كاظِمَةً، وَخَشَعَتِ الْاصْواتُ مُهَینِمَةً، وَاَلْجَمَ الْعَرَقُ، وَ عَظُمَ الشَّفَقُ، وَ اُرْعِدَتِ الْاسْماعُ لِزَبْرَةِ الدّاعی اِلی فَصْلِ الْخِطابِ، وَ مُقایضَةِ الْجَزاءِ، وَ نَكالِ الْعِقابِ، وَ نَوالِ الثَّوابِ. عِبادٌ مَخْلُوقُونَ اقْتِداراً، وَ مَرْبُوبُونَ اقْتِساراً، وَ مَقْبُوضُونَ احْتِضاراً، وَ مُضَمَّنُونَ اَجْداثاً، وَ كائِنُونَ رُفاتاً، وَ مَبْعُوثُونَ اَفْراداً، وَ مَدینُونَ جَزاءً، وَ مُمَیزُونَ حِساباً. قَدْ اُمْهِلُوا فی طَلَبِ الْمَخْرَجِ، وَ هُدُوا سَبیلَ الْمَنْهَجِ، وَ عُمِّرُوا مَهَلَ الْمُسْتَعْتِبِ، وَ كُشِفَتْ عَنْهُمْ سُدَفُ الرِّیبِ، وَ خُلُّوا لِمِضْمارِ الْجِیادِ، وَ رَوِیةِ الْارْتِیادِ، وَ اَناةِ الْمُقْتَبِسِ الْمُرْتادِ فی مُدَّةِ الْاجَلِ وَ مُضْطَرَبِ الْمَهَلِ. فَیا لَها اَمْثالاً صائِبَةً، وَ مَواعِظَ شافِیةً، لَوْ صادَفَتْ قُلُوباً زاكِیةً، وَ اَسْماعاً واعِیةً، وَ آراءً عازِمَةً، وَاَلْباباً حازِمَةً. فَاتَّقُوا اللهَ تَقِیةَ مَنْ سَمِعَ فَخَشَعَ، وَ اقْتَرَفَ فَاعْتَرَفَ، وَ وَجِلَ فَعَمِلَ، وَ حاذَرَ فَبادَرَ، وَ اَیقَنَ فَاَحْسَنَ، وَ عُبِّرَ فَاعْتَبَرَ، وَ حُذِّرَ فَحَذِرَ، وَ زُجِرَ فَازْدَجَرَ، وَ اَجابَ فَاَنابَ، وَ رَجَعَ فَتابَ، وَ اقْتَدی فَاحْتَذی، وَ اُرِی فَرَأی. فَاَسْرَعَ طالِباً، وَ نَجا هارِباً، فَاَفَادَ ذَخیرَةً، وَ اَطابَ سَریرَةً، وَ عَمَّرَ مَعاداً، وَ اسْتَظْهَرَ زاداً لِیوْمِ رَحیلِهِ، وَ وَجْهِ سَبیلِهِ، وَ حالِ حاجَتِهِ، وَ مَوْطِنِ فاقَتِهِ، وَ قَدَّمَ اَمامَهُ لِدارِ مُقامِهِ. فَاتَّقُوا اللهَ عِبادَ اللهِ جِهَةَ ما خَلَقُكُمْ لَهُ، وَ احْذَرُوا مِنْهُ كُنْهَ ما حَذَّرَكُمْ مِنْ نَفْسِهِ، وَ اسْتَحِقُّوا مِنْهُ ما اَعَدَّ لَكُمْ بِالتَّنَجُّزِ لِصِدْقِ میعادِهِ، وَالْحَذَرِ مِنْ هَوْلِ مَعادِهِ. Сайид Разӣ бахши дигаре аз ин хутбаро чунин нақл мекунад: جَعَلَ لَكُمْ اَسْماعاً لِتَعِی ما عَناها، وَ اَبْصاراً لِتَجْلُوَ عَنْ عَشاها، وَ اَشْلاءً جامِعَةً لِاَعْضائِها، مُلائِمَةً لِاَحْنائِها، فی تَرْكیبِ صُوَرِها، وَ مُدَدِ عُمُرِها، بِاَبْدان قائِمَة بِاَرْفاقِها، وَ قُلُوب رائِدَة لِاَرْزاقِها، فی مُجَلِّلاتِ نِعَمِهِ، وَ مُوجِباتِ مِنَنِهِ، وَ حَواجِزِ عافِیتِهِ. وَ قَدَّرَ لَكُمْ اَعْماراً سَتَرَها عَنْكُمْ، وَ خَلَّفَ لَكُمْ عِبَراً مِنْ آثارِ الْماضینَ قَبْلَكُمْ: مِنْ مُسْتَمْتَعِ خَلاقِهِمْ، وَ مُسْتَفْسَحِ خِناقِهِمْ، اَرْهَقَتْهُمُ الْمَنایا دُونَ الْامالِ، وَ شَذَّبَهُمْ عَنْها تَخَرُّمُ الْاجالِ. لَمْ یمْهَدُوا فی سَلامَةِ الْابْدانِ، وَ لَمْ یعْتَبِرُوا فی اُنُفِ الْاوانِ. فَهَلْ ینْتَظِرُ اَهْلُ بَضاضَةِ الشَّبابِ اِلاّ حَوانِی الْهَرَمِ؟ وَ اَهْلُ غَضارَةِ الصِّحَّةِ اِلاَّ نَوازِلَ السَّقَمِ؟ وَ اَهْلُ مُدَّةِ الْبَقاءِ اِلاّ آوِنَةَ الْفَناءِ؟ مَعَ قُرْبِ الزِّیالِ، وَ اُزُوفِ الْانْتِقالِ، وَ عَلَزِ الْقَلَقِ، وَ اَلَمِ الْمَضَضِ، وَ غُصَصِ الْجَرَضِ، وَ تَلَفُّتِ الْاسْتِغاثَةِ بِنُصْرَةِ الْحَفَدَةِ وَالْاقْرِباءِ وَ الْاعِزَّةِ وَ الْقُرَناءِ. فَهَلْ دَفَعَتِ الْاقارِبُ؟ اَوْ نَفَعَتِ النَّواحِبُ؟ وَ قَدْ غُودِرَ فی مَحَلَّةِ الْامْواتِ رَهیناً، وَ فی ضیقِ الْمَضْجَعِ وَحیداً، قَدْ هَتَكَتِ الْهَوامُّ جِلْدَتَهُ، وَ اَبْلَتِ النَّواهِكُ جِدَّتَهُ، وَ عَفَتِ الْعَواصِفُ آثارَهُ، وَ مَحَا الْحَدَثانُ مَعالِمَهُ، وَ صارَتِ الْاجْسادُ شَحِبَةً بَعْدَ بَضَّتِها، وَ الْعِظامُ نَخِرَةً بَعْدَ قُوَّتِها، وَ الْارْواحُ مُرْتَهَنَةً بِثِقَلِ اَعْبائِها، مُوقِنَةً بِغَیبِ اَنْبائِها، لاتُسْتَزادُ مِنْ صالِحِ عَمَلِها، وَ لاتُسْتَعْتَبُ مِنْ سَییءِ زَلَلِها. اَوَلَسْتُمْ اَبْناءَ الْقَوْمِ وَ الْاباءَ؟ وَ اِخْوانَهُمْ وَ الْاقْرِباءَ؟ تَحْتَذُونَ اَمْثِلَتَهُمْ، وَ تَرْكَبُونَ قِدَّتَهُمْ، وَ تَطَؤُونَ جادَّتَهُمْ؟ فَالْقُلُوبُ قاسِیةٌ عَنْ حَظِّها، لاهِیةٌ عَنْ رُشْدِها، سالِكَةٌ فی غَیرِ مِضْمارِها، كَاَنَّ الْمَعْنِی سِواها، و كَاَنَّ الرُّشْدَ فی اِحْرازِ دُنْیاها. وَ اعْلَمُوا اَنَّ مَجازَكُمْ عَلَی الصِّراطِ، وَ مَزالِقِ دَحْضِهِ، وَ اَهاویلِ زَلَلِهِ، وَ تاراتِ اَهْوالِهِ. فَاتَّقُوا اللهَ عِبادَاللهِ تَقِیةَ ذِی لُبٍّ شَغَلَ التَّفَكُّرُ قَلْبَهُ، وَ اَنْصَبَ الْخَوْفُ بَدَنَهُ، وَ اَسْهَرَ التَّهَجُّدُ غِرارَ نَوْمِهِ، وَ اَظْمَاَ الرَّجاءُ هَواجِرَ یوْمِهِ، وَ ظَلَفَ الزُّهْدُ شَهَواتِهِ، وَ اَرْجَفَ الذِّكْرُ بِلِسانِهِ، وَ قَدَّمَ الْخَوْفَ لِاَمانِهِ، وَ تَنَكَّبَ الْمَخالِجَ عَنْ وَضَحِ السَّبیلِ، وَ سَلَكَ اَقْصَدَ الْمَسالِكِ اِلَی النَّهْجِ الْمَطْلُوبِ، وَ لَمْ تَفْتِلْهُ فاتِلاتُ الْغُرُورِ، وَ لَمْ تَعْمَ عَلَیهِ مُشْتَبِهاتُ الْامُورِ، ظافِراً بِفَرْحَةِ الْبُشْری، وَ راحَةِ النُّعْمی، فی اَنْعَمِ نَوْمِهِ، وَ آمَنِ یوْمِهِ، قَدْ عَبَرَ مَعْبَرَ الْعاجِلَةِ حَمیداً، وَ قَدَّمَ زادَ الْاجِلَةِ سَعیداً، وَ بادَرَ مِنْ وَجَل، وَ اَكْمَشَ فی مَهَل، وَ رَغِبَ فی طَلَب، وَ ذَهَبَ عَنْ هَرَب، وَ راقَبَ فی یوْمِهِ غَدَهُ، وَ نَظَرَ قَدَماً اَمامَهُ. فَكَفی بِالْجَنَّةِ ثَواباً وَ نَوالاً، وَ كَفی بِالنّارِ عِقاباً وَ وَبالاً، وَ كَفی بِاللهِ مُنْتَقِماً وَ نَصیراً، وَ كَفی بِالْكِتابِ حَجیجاً وَ خَصیماً. اُوصیكُمْ بِتَقْوَی اللهِ الَّذی اَعْذَرَ بِما اَنْذَرَ، وَ احْتَجَّ بِما نَهَجَ، وَ حَذَّرَكُمْ عَدُواًّ نَفَذَ فِی الصُّدُورِ خَفِیاً، وَ نَفَثَ فِی الْاذانِ نَجِیاً، فَاَضَلَّ وَ اَرْدی، وَ وَعَدَ فَمَنّی، وَ زَینَ سَیئاتِ الْجَرائِمِ، وَ هَوَّنَ مُوبِقاتِ الْعَظائِمِ، حَتّی اِذَا اسْتَدْرَجَ قَرینَتَهُ، وَ اسْتَغْلَقَ رَهینَتَهُ، اَنْكَرَ ما زَینَ، وَ اسْتَعْظَمَ ماهَوَّنَ، وَ حَذَّرَ ما اَمَّنَ. Дар бахши дигаре аз хутба Имом дар чигунагии офариниши инсон мефармояд: اَمْ هذَا الَّذی اَنْشَأَهُ فی ظُلُماتِ الْارْحامِ، وَ شُغُفِ الْاسْتارِ: نُطْفَةً دِهاقاً، وَ عَلَقَةً مُحاقاً، وَ جَنیناً وَ راضِعاً، وَ وَلیداً وَ یافِعاً. ثُمَّ مَنَحَهُ قَلْباً حافِظاً، وَ لِساناً لافِظاً، وَ بَصَراً لاحِظاً، لِیفْهَمَ مُعْتَبِراً، وَ یقْصِرَ مُزْدَجِراً. حَتّی اِذا قامَ اعْتِدالُهُ، وَ اسْتَوی مِثالُهُ، نَفَرَ مُسْتَكْبِراً، وَخَبَطَ سادِراً، ماتِحاً فی غَرْبِ هَواهُ، كادِحاً سَعْیاً لِدُنْیاهُ، فی لَذّاتِ طَرَبِهِ، وَ بَدَواتِ اَرَبِهِ، لایحْتَسِبُ رَزِیةً، وَلایخْشَعُ تَقِیةً، فَماتَ فی فِتْنَتِهِ غَریراً، وَ عاشَ فی هَفْوَتِهِ یسیراً، لَمْ یفِدْ عِوَضاً، وَلَمْ یقْضِ مُفْتَرَضاً. دَهِمَتْهُ فَجَعاتُ الْمَنِیةِ فی غُبَّرِ جِماحِهِ، وَ سَنَنِ مِراحِهِ، فَظَلَّ سادِراً، وَ باتَ ساهِراً، فی غَمَراتِ الْالامِ، وَ طَوارِقِ الْاوْجاعِ وَالْاسْقامِ، بَینَ اَخ شَقیق، وَ والِد شَفیق، وَ داعِیة بِالْوَیلِ جَزَعاً، وَلادِمَة لِلصَّدْرِ قَلَقاً، وَالْمَرْءُ فی سَكْرَة مُلْهِیة، وَ غَمْرَة كارِثَة، وَ اَنَّة مُوجِعَة، وَ جَذْبَة مُكْرِبَة، وَ سَوْقَة مُتْعِبَة. ثُمَّ اُدْرِجَ فی اَكْفانِهِ مُبْلِساً، وَ جُذِبَ مُنْقاداً سَلِساً، ثُمَّ اُلْقِی عَلَی الْاعْوادِ، رَجیعَ وَصَب وَ نِضْوَ سَقَم، تَحْمِلُهُ حَفَدَةُ الْوِلْدانِ وَ حَشَدَةُ الْاخْوانِ، اِلی‌دار غُرْبَتِهِ، وَ مُنْقَطَعِ زَوْرَتِهِ. حَتّی اِذَا انْصَرَفَ الْمُشَیعُ، وَ رَجَعَ الْمُتَفَجِّعُ، اُقْعِدَ فی حُفْرَتِهِ نَجِیاً لِبَهْتَةِ السُّؤالِ وَ عَثْرَةِ الْامْتِحانِ. وَ اَعْظَمُ ما هُنالِكَ بَلِیةً نُزُولُ الْحَمیمِ، وَ تَصْلِیةُ الْجَحیمِ، وَ فَوْراتُ السَّعیرِ، وَ سَوْراتُ الزَّفیرِ. لا فَتْرَةٌ مُریحَةٌ، وَ لادَعَةٌ مُزیحَةٌ، وَ لاقُوَّةٌ حاجِزَةٌ، وَ لامَوْتَةٌ ناجِزَةٌ، وَ لاسِنَةٌ مُسْلِیةٌ، بَینَ اَطْوارِ الْمَوْتاتِ، وَ عَذابِ السّاعاتِ. اِنّا بِاللهِ عائِذُونَ. عِبادَ اللهِ! اَینَ الَّذینَ عُمِّرُوا فَنَعِمُوا، وَ عُلِّمُوا فَفَهِمُوا، وَ اُنْظِرُوا فَلَهَوْا، وَ سُلِّمُوا فَنَسُوا؟ اُمْهِلُوا طَویلاً، وَ مُنِحُوا جَمیلاً، وَ حُذِّرُوا اَلیماً، وَ وُعِدُوا جَسیماً؟! اِحْذَرُوا الذُّنُوبَ الْمُوَرِّطَةَ، وَالْعُیوبَ الْمُسْخِطَةَ. اُولِی الْابْصارِ وَ الْاسْماعِ، وَالْعافِیةِ وَالْمَتاعِ! هَلْ مِنْ مَناصٍ اَوْخَلاصٍ؟ اَوْ مَعاذٍ اَوْ مَلاذٍ؟ اَوْ فِرار اَوْ مَحار اَمْ لا؟ فَاَنّی تُؤْفَكُونَ؟ اَمْ اَینَ تُصْرَفُونَ؟ اَمْ بِماذا تَغْتَرُّونَ، وَ اِنَّما حَظُّ اَحَدِكُمْ مِنَ الْارْضِ ذاتِ الطُّولِ وَ الْعَرْضِ قیدُ قَدِّهِ، مُتَعَفِّراً عَلی خَدِّهِ. اَلْانَ عِبادَ اللهِ، وَ الْخِناقُ مُهْمَلٌ، وَالرُّوحُ مُرْسَلٌ فی فَینَةِ الْارْشادِ، وَ راحَةِ الْاجْسادِ، وَ باحَةِ الْاحْتِشادِ، وَ مَهَلِ الْبَقِیةِ، وَ اُنُفِ الْمَشِیةِ، وَ اِنْظارِ التَّوْبَةِ، وَ انْفِساحِ الْحَوْبَةِ، قَبْلَ الضَّنْكِ وَالْمَضیقِ، وَ الرَّوْعِ وَ الزُّهُوقِ، وَ قَبْلَ قُدُومِ الْغائِبِ الْمُنْتَظَرِ، وَ اَخْذَةِ الْعَزیزِ الْمُقْتَدِرِ.»

тарҷумаи тоҷикии хутба

«Ситоиш сазовори Худоест, ки ба қудрати волову бартар ва бо атову бахшиши неъматҳо, ба падидаҳо наздик аст. Ӯст бахшандаи тамоми неъматҳо ва дуркунандаи тамоми балоҳову гирифториҳо. Ӯро дар баробари меҳрубониҳо ва неъматҳои фарогираш, ситоиш мекунам. Ба Ӯ имон меоварам, чун аввали ҳастӣ ва саркунандаи хилқати ошкор аст. Аз Ӯ ҳидоят металабам, чун роҳнамои наздик аст ва аз Ӯ ёрӣ металабам, ки тавоно ва пирӯз аст. Ва ба Ӯ таваккал мекунам, чун танҳо ёвар ва кифояткунанда аст. Ва гувоҳӣ медиҳам, ки Муҳаммад саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ банда ва фиристодаи Ӯст. Ӯро фиристода то фармонҳои Худоро иҷро кунад ва бар мардум ҳуҷҷатро тамом карда ва онҳоро аз анҷоми корҳои нораво битарсонад. Шумо бандагони Худоро ба тақвои Илоҳӣ суфориш мекунам, ки барои бедории шумо масалҳои пандомӯз оварда ва саромади зиндагонии шуморо муайян фармуд ва либосҳои рангоранг бар шумо пӯшонда ва зиндагии пурвусъат ба шумо бахшида ва бо ҳисобгарии дақиқи Худ, бар шумо мусаллат аст. Дар баробари корҳои некӯ ба шумо подош медиҳад ва бо неъматҳои густарда ва бахшишҳои беҳисоб, шуморо гиромӣ дошта ва бо фиристодани паёмбарон ва дастуроти равшан, аз мухолифат бо фармонаш шуморо барҳазар доштааст. Шумори шуморо медонад ва чанд рӯзеро барои озмоиш ва ибрат барои шумо муқаррар карда, ки дар ин дунё имтиҳон мешавед ва дар баробари амалҳои худ муҳосиба хоҳед шуд. Оби дунёи ҳаром, доим тира ва гилолуд аст. Манзарае дилфиреб ва саранҷоме хатарнок дорад. Фиребандаву зебост, аммо давоме надорад. Нуре аст дар ҳоли ғуруб кардан, сояе аст нобудшунадӣ, сутуне аст дар ҳоли хароб шудан. Он ҳангом, ки нафратдорандагон бар он дил бастанд ва бегонагон ба он итминон карданд, монанди асби саркашу ноором поҳоро баланд карда савораи худро бар замин мекӯбад ва бо домҳои худ онҳоро гирифтор мекунад ва тирҳои худро ба тарафи онҳо меандозад. Таноби марг бар гардани инсон меандозад ва ба сӯи гӯри танг ва ҷойгоҳи ваҳшатнок мекашонад, то дар қабр, маҳалли зиндагии худ, биҳишт ё дӯзахро бингарад ва подоши амалҳои худро мушоҳида кунад. Монанди ояндагон аз паи рафтагони худ қадам мегузорад, на марг аз нобудии инсон даст мекашад ва на мардум аз гуноҳ дурӣ мекунанд(!), ки то поёни зиндагӣ ва сарманзили нестӣ ва нобудӣ, озодона ба пеш мераванд. То он ҷо, ки умури зиндагӣ паё-пай бигзарад ва рӯзгорон сипарӣ шавад ва қиёмат барпо шавад, дар он замон инсонҳоро аз шикофии гӯрҳо ва лонаҳои паррандагон ва майдонҳои ҷанг берун меоваранд, ки бо шитоб ба сӯи фармони Парвардигор мераванд ва бо шитоб дар гурӯҳҳои хомӯш ва сафҳои ором ва истода, ҳозир мешаванд. Чашми бинандаи Худо онҳоро менигарад ва садои фариштагон ба гӯши онҳо мерасад. Либоси ниёзу фурӯтанӣ пӯшида, дарҳои ҳилаву фиреб баста шуда ва орзуҳо қатъ гардидааст. Дилҳо ором, садоҳо оҳиста, арақ аз чеҳраҳо чунон ҷорӣ аст, ки имкони сухан гуфтан намебошад. Изтиробу ваҳшат ҳамаро фаро гирифта ва бонги раъдгуна ва гӯшхарош ҳамаро ларзонда, ба сӯи пешгоҳи адолат барои дарёфти кайфару подош, мекашонад. Бандагоне, ки бо дасти қудратманди Худо офарида шуданд ва бе иродаи худ ба вуҷуд омада ва парвариш ёфтанд, сипас дар гаҳвораи гӯр оромида, муталошӣ мешаванд. Рӯзе ба танҳоӣ сар аз қабр мебардоранд ва барои гирифтани подош ба диққат ҳисобрасӣ мешаванд. Дар ин чанд рӯзи дунё мӯҳлат дода шуданд, то дар роҳи дуруст қадам бардоранд. Роҳи наҷот нишон дода шуда, то ризояти Худоро биҷӯянд. Торикиҳои шакку тардид аз онҳо бардошта шуд ва онҳоро озод гузоштаанд, то барои мусобиқа дар некӯкориҳо, худро омода кунанд ва фикру андешаи худро ба кор гиранд ва дар шинохти нури Илоҳӣ дар зиндагии дунё, талош кунанд. Ваҳ! Чӣ мисолҳои баҷо ва пандҳои расое вуҷуд дорад, агар дар дилҳои пок биншинад ва дар гӯшҳои шунаво ҷой гирад ва бо андешаҳои мусаммам ва ақлҳои бо тадбир бархӯрд кунад. Пас аз Худо монанди касе битарсед, ки сухани ҳақро шунид ва фурӯтанӣ кард, гуноҳ карду эътироф намуд, тарсиду ба амалҳои некӯ пардохт, парҳез кард ва ба пеш тохт, яқин пайдо кард ва некӯкор шуд. Панд дода шуд ва онро бо гӯшу ҷон харид, ӯро тарсонданд ва нофармонӣ накард ва ба ӯ ихтор доданд ва ба Худо рӯй овард, ҷавоби мусбат дод ва ниёиш ва зорӣ кард, бозгашту тавба намуд. Аз паи роҳнамоёни Илоҳӣ рафт ва пайравӣ кард, роҳро нишонаш доданд ва шинохт. Шитобон ба сӯи ҳақ ҳаракат карда аз нофармониҳо гурехт, суди тоатро захира кард ва ботинро покиза нигаҳ дошт. Охиратро обод ва зоду тӯша барои рӯзи ҳаракат, ҳангоми ҳоҷат ва ҷойгоҳи ниёзмандӣ, омода кард ва онро барои иқоматгоҳи худ, пешопеш фиристод. Эй бандагони Худо! Барои ҳамоҳангӣ бо ҳадафи офариниши худ аз Худо бипарҳезед. Ва ончунон, ки шуморо парҳез дод аз мухолифат ва нофармонии Худо битарсед, то сазовори ваъдаҳои Худо шавед ва аз тарси рӯзи қиёмат дар амон бошед. Худо гӯшҳое барои панд гирифтан аз шуниданиҳо ва чашмҳое барои канор задани торикиҳо ба шумо бахшид. Ва ҳар узве аз баданро аҷзои муносиб ва ҳамоҳанг ато фармуд, то дар таркиби зоҳирии суратҳо ва даврони умр, бо ҳам созгор бошанд. Бо баданҳое, ки манфиатҳои худро таъмин мекунанд ва қалбҳое, ки рӯзиро ба тамоми бадан бо фишор мерасонанд ва аз неъматҳои шукӯҳманди Худо бархӯрдоранд ва дар баробари неъматҳо шукргузоранд ва аз саломатии худододӣ баҳраманданд. Муддати зиндагии ҳар як аз шумоҳоро муқаддар фармуд ва аз шумо пинҳон дошт ва аз осори гузаштагон ибратҳои пандомез барои шумо захира кард. Лаззатҳое, ки аз дунё чашиданд ва хушиҳо ва зиндагии роҳате, ки пеш аз марг доштанд, саранҷом марг гиребони онҳоро гирифт ва миёни онҳо ва орзуҳояшон ҷудоӣ афканд: Онҳое, ки дар рӯзи саломат чизе барои худ захира накарданд ва дар рӯзгорони хуши зиндагӣ ибрат нагирифтанд. Оё хушиҳои ҷавониро ҷуз нотавонии пирӣ чизе мунтазир аст? Ва оё саломат ва тандурустиро ҷуз бало ва беморӣ дар роҳ аст.? Оё онҳое, ки зиндаанд чизе ғайр аз фано ва нестиро мунтазиранд? Бо ин ки ҳангоми ҷудоӣ бо тапиши дилҳо наздик аст, ки сӯзиши дардро чашида ва шарбати ғуссаро нӯшида ва фарёди ёрӣ хостан бардошта ва аз фарзандону хешовандони худ дархости кӯмак кардааст. Оё хешовандон метавонанд маргро аз ӯ дур кунанд? Оё гиря ва зории онҳо фоидае барои ӯ дорад? Ӯро дар сарзамини мурдагон мегузоранд ва дар тангии қабр танҳо хоҳад монд. Ҳашароти даруни замин пӯсташро мешикофанд ва хишту хоки гӯр бадани ӯро мепӯшонад, тезии бодҳои сахт осори ӯро нобуд мекунад ва гузашти шабу рӯз, нишонаҳои ӯро аз байн мебарад. Баданҳо пас аз он ҳама тароват, аз байн меравад ва устухонҳо баъди он ҳама сахтӣ ва муқовимат, пӯсида мешаванд. Ва арвоҳ дар азоби сахти гуноҳонанд ва дар он ҷост, ки ба асрори пинҳон яқин мекунанд, аммо наметавонанд аз аъмоли бади худ тавба кунанд. Оё шумо фарзандону падарон ва хешавандони ҳамон мардум нестед, ки бар ҷои пои онҳо қадам гузоштаед? Ва аз роҳе, ки рафтанд меравед? Ва равиши онҳоро дунбол мекунед? Аммо афсус, ки дилҳои сахтшуда панд намепазирад ва аз рушду камол бозмонда ва роҳе, ки набояд биравад, меравад. Гӯё онҳо ҳадафи пандҳо ва андарзҳо нестанд ва наҷоту растагориро дар ба дастовардани дунё медонанд. Бидонед, ки бояд аз сирот бигзаред; гузаргоҳе, ки гузаштан аз он хатарнок аст, бо лағзишҳои парткунанда ва партгоҳои ваҳшатнок ва тарсҳои паёпай! Аз Худо монанди хирадманде битарсед, ки дилро ба тафаккур машғул дошта ва тарс аз Худо баданашро фаро гирифта ва шабзиндадорӣ, хобро аз чашми ӯ бурда ва ба умеди савоб гармии рӯзро бо ташнагӣ гузаронда, бо порсоӣ шаҳватро кушта ва номи Худо забонашро ҳамеша ба ҳаракат дароварда, тарс аз Худоро барои эмин мондан дар қиёмат пеш фиристода, аз тамоми роҳҳо ҷуз роҳи ҳақ чашм пӯшида ва беҳтарин роҳеро, ки инсонро ба ҳақ мерасонад, мепаймояд. Чизе ӯро мағрур накарда ва мушкилоту шубаҳот ӯро нобино намекунад, муждаи биҳишт ва зиндагӣ кардан дар осоиш ва неъмати сарои ҷовидон ва эминтарин рӯзҳо, ӯро хушнуд кардааст. Бо беҳтарин равиш аз гузаргоҳи дунё гузашта, тӯшаи охиратро пеш фиристода ва аз тарси қиёмат дар анҷоми амалҳои солеҳ пешқадам шудааст. Рӯзҳои зиндагиро бо шитоб дар итоати Парвардигор гузаронда ва дар фароҳам овардани хушнудии Худо бо рағбат талош карда, аз бадиҳо гурехтааст. Имрӯз риояти зиндагии фардо карда ва ҳамакнун ояндаи худро дидааст. Пас биҳишт барои подоши некӯкорон сазовор ва ҷаҳаннам барои кайфари бадкорон муносиб аст ва Худо барои интиқом гирифтан аз ситамкорон кифоят мекунад ва Қуръон барои ҳуҷҷат овардан ва душманӣ кардан, кофӣ аст. Шуморо ба тарс аз Худо суфориш мекунам. Худое, ки бо тарсонданҳои паёпай роҳи узрро бар шумо баст ва бо далели равшан, ҳуҷҷатро тамом кард ва шуморо аз душмании шайтоне, ки пинҳон дар синаҳо роҳ меёбад ва оҳиста дар гӯшҳо роз мегӯяд, гумроҳкунандаву паст аст, ваъдаҳои дурӯғин дода, дар орзуи онҳо ба интизор мегузорад, бадиҳои гуноҳонро зинат медиҳад, гуноҳони бузургро кӯчак мешуморад ва ором-ором дӯстони худро фиреб дода роҳи растагориро бар рӯи дари бандшудагонаш мебандад ва дар рӯзи қиёмат он чиро, ки зинат дода инкор мекунад ва он чиро, ки осон карда бузург мешуморад ва аз он чи ки пайравони худро эмин дошта буд, сахт метарсонад, парҳез доду барҳазар намуд. Магар инсон ҳамон нутфа ва хуни бандомада нест, ки Худо ӯро дар торикиҳои раҳим ва ғилофҳои дарун ба дарун падид овард? То ба сурати ҷанин даромад, сипас кӯдаке ширхор шуд, бузургтар ва бузургтар шуда, то навҷавонӣ расид, сипас ӯро дили фарогир ва забони гӯё ва чашми бино ато фармуд, то ибратҳоро дарк кунад ва аз бадиҳо бипарҳезад ва он гоҳ, ки ҷавоне дар ҳадди камол расид ва бар пои худ устувор монд, гарданкашӣ оғоз шуд ва рӯй аз Худо гардонид ва дар бероҳа гом ниҳод. Дар ҳавопарастӣ ғарқ шуд ва барои ба даст овардани лазатҳои дунё талоши фаровон кард ва масти шодмонии дунё шуд, ҳаргиз намепиндорад, ки мусибате пеш хоҳад омад! Ва бар асоси тақво фурӯтанӣ надорад, ногаҳон масту мағрур дар ин озмоиши чандрӯза, марги ӯ мерасад ӯро, ки дар дили бадбахтиҳо андаке зиндагӣ карда ва он чиро, ки аз даст дода ивазе ба даст наёвардааст ва он чи аз воҷиботро тарк кард қазояшро ба ҷо наёвард, ки дарди марг ӯро фаро гирифт, рӯзҳоро дар ҳайрату саргардонӣ ва шабҳоро ба бедориву нигаронӣ мегузаронд. Ҳар рӯз ба сахтӣ дард мекашад ва ҳар шаб ранҷу беморӣ ба суроғаш меравад, дар миёни бародари ғамхор ва падари меҳрубон ва нола кунандаи бетоқат ва бар синаи кӯбандае, гирён афтодааст. Аммо ӯ дар ҳолати беҳӯшӣ ва сакароти марг ва ғаму андӯҳи бисёр ва нолаи дарднок ва дарди ҷон кандан бо интизори ранҷовар, даст ба гиребон аст. Баъд аз марг ӯро бо ноумедӣ дар кафан печонда дар ҳоле, ки таслим ва ором аст, мебардоранд ва бар тобут мегузоранд. Мондаву лоғар ба сафари охират меравад, ки фарзандон ва бародарон ӯро ба дӯш кашида, то сарманзили ғурбат он ҷо, ки дигар ӯро намебинанд ва он ҷо, ки ҷойгоҳи ваҳшат аст, пеш мебаранд, аммо ҳангоме, ки ташйиъкунандагон бираванд ва мусибатзадагон баргарданд, дар гудоли қабр шинонда, барои пурсиши ҳайратовар ва имтиҳони лағзишзо, замзамаи ғамолуд дорад. Ва бузургтарин балои он ҷо, фурӯд омадан дар оташи сӯзони дӯзах ва оташҳои шӯълавару наъраҳои оташ аст, ки на қудрате монеи кайфари ӯ шавад ва на марге, ки ӯро аз ин ҳама нороҳатиҳо наҷот диҳад. Ва на хобе, ки ғамашро бартараф созад. Дар миёни анвои маргҳо ва соатҳо ва муҷозотҳои гуногун, гирифтор аст. Ба Худо паноҳ мебарем. Эй бандагони Худо! Куҷо ҳастанд онон, ки солҳои тӯлонӣ дар неъматҳои Худо умр гузаронданд? Таълимашон доданд ва ёд гирифтанд, мӯҳлаташон доданд ва беҳӯда рӯзгор гузаронданд? Аз офот ва балоҳо дурашон доштанд, аммо фаромӯш карданд. Замони тӯлонӣ онҳоро мӯҳлат доданд, неъматҳои фаровон бахшиданд, аз азоби дарднок парҳезашон доданд ва ваъдаҳои бузург аз биҳишти ҷовидон ба онҳо доданд. Эй мардум! Аз гуноҳоне, ки шуморо ба ҳалокат афканад, аз айбҳое, ки хашми Худоро дар пай дорад, бипарҳезед. Дорандагони чашмҳои бино ва гӯшҳои шунаво ва саломат ва матои дунё! Оё ҷои гурезе ҳаст? Ё раҳоӣ ва ҷои амне, паноҳгоҳе ва ҷои гурезе ҳаст? Оё бозгаште барои ҷуброне вуҷуд дорад? На чунин аст? Пас, кай боз мегардед? Ба кадом сӯ меравед? Ва ба чӣ чиз мағрур мешавед? Ҳамоно баҳраи ҳар кадоми шумо аз замин ба андозаи тӯлу арзи қомати шумост! Он гуна, ки хоколуд бар он хуфта бошад. Эй бандагони Худо! Ҳамакнун ба аъмоли некӯ бипардозед, то ресмонҳои марг бар гулӯи шумо сахт нашуда ва рӯҳи шумо барои касби камолот озод аст ва баданҳо роҳат ва дар ҳолате қарор доред, ки метавонед мушкилоти якдигарро ҳал кунед. Ҳанӯз мӯҳлат доред ва ҷои тасмим ва тавбаву бозгашт аз гуноҳ боқӣ мондааст. Амал кунед пеш аз он, ки дар шиддати тангнои ваҳшат ва тарсу нобудӣ қарор гиред, пеш аз он ки марги даринтизормонда фаро расад ва дасти қудратманди Худои тавоно шуморо баргирад. (Вақте, ки Имом ин хутбаро эрод фирмуд, баданҳо бо ларза даромад, ашкҳо сарозер ва дилҳо тарсон шуд ва ҷамъе онро ғарроъ номиданд ).