Ал-Луҳуф ала қатла-т-туфуф (китоб)

Аз wikishia
(Тағйири масир аз Китоби Луҳуф)
Ал-Луҳуф ала қатла-т-туфуф
НависандаСайид ибни Товус
Санаи таълифқарни ҳафтум
МавзуъМақтал дар бораи воқеаи Карбало
СабкВоқеанигорӣ
Забонарабӣ


Ал-Луҳуф ала қатла-т-туфуф (арабӣ:أللُّهوف عَلى قَتْلَى الطُّفوف) ё ал-Малҳуф ала қатла-т-туфуф (арабӣ:اَلمَلْهوف عَلی قَتْلَی الطُّفوف) машҳур ба Луҳуф - яке аз мақталнигориҳои машҳури шиаён дар баёни ранҷҳои ҳодисаи Карбало ва шаҳодати Имом Ҳусайн (а), навиштаи Сайид ибни Товус (ваф.664ҳ.қ.) аст.

Нависанда, китобро барои мусофирони маконҳои муқаддас ва зоирони Ҳарами Имом Ҳусайн (а) ба таври мухтасар навиштааст ва ба ҳамин сабаб, силсила санадҳои ривоётро ҳазф карда, фақат охирин ровӣ ё сарчашмаи ривоятро зикр намудааст.

Китоби Луҳуф рӯйдодҳои марбут бо Имом Ҳусайн (а) аз пеш аз таваллуди ӯ то ҳодисаҳои баъд аз воқеаи Ошуроро дарбар мегирад.

Ба гуфтаи Муҳаммади Исфандиёрии Ошуропажуҳ (тав.1338ҳ.ш.), Ибни Товус аввалин касе аст, ки қиёми Имом Ҳусайн (а)-ро бар асоси шаҳодати ирфонӣ шарҳ додааст, аммо бо ин ҳол аз зикри мазмуни муболиғаомез худдорӣ кардааст.

Ҳамчунин Муҳаддиси Нурӣ бар он аст, ки чун санади ривоёт дар китоб зикр нашудааст, чандон муътабар нест. Аз ин лиҳоз, пазируфта шудани китоби Луҳуф ба хотири мақом ва ҷойгоҳи маънавии Сайид ибни Товус дониста шудааст.

Аз китоби Луҳуф чанд тарҷумаи форсӣ чоп ва мунташир шудааст; аз ҷумла, тарҷумаи Сайид Аҳмади Фаҳрӣ бо номи «Оҳе сӯзон бар мазори шаҳидон» ва баргардони Муҳаммад Муҳаммадии Иштиҳордӣ бо номи «Ғамномаи Карбало».

Ҷойгоҳи китоби Луҳуф

Китоби ал-Малҳуф ала қатла-т-туфуф ё Ал-Луҳуф ала қатла-т-туфуф, машҳур ба китоби Луҳуф, аз китобҳои мақталнигории шиа дар бораи воқеаи Карбало ва ба забони арабӣ аст. Ин китоб, навиштаи Сайид ибни Товус аст ва дар қарни ҳафтуми ҳиҷрӣ тадвин шудааст, аммо дар канори манобеъ ва мақталҳои дасти аввал қарор гирифтааст.[1]

Ривоёти ин китоб бе зикри санадҳояшон нақл шудааст ва ба гуфтаи Муҳаддиси Нурӣ - муҳаддиси қарни чаҳордаҳум, итқони лозимро надорад.[2] Ҳамчунин иддао шудааст, ки заъфҳои фаровоне дар бахшҳои мухталиф дорад;[3] бо ин ҳоли шӯҳрати он ба қадре аст, ки аксари нависандагони осори муртабит бо воқеаи Ошуро ба ин китоб муроҷиа карда ва марсияхонон низ ба он такя мекунанд.[4] Сайид Муҳаммадалӣ Қозии Таботабоӣ ин китобро дар радифи муътабартарин мақталҳое донистааст, ки ҳеҷ мақталеро ба ин ҳад аз эътибор намедонад.[5] Ба гуфтаи нависандаи китоби муаррифӣ ва нақди манобеи Ошуро, пазируфта шудани суханони Сайид ибни Товус ношӣ аз ҷойгоҳи маънавии ӯст.[6]

Шӯҳрат ва ҷойгоҳи Луҳуф боис шудааст, ки борҳо ба форсӣ тарҷума ва мунташир шавад[7] ва низ ноширони гуногун дар нуқоти мухталифе монанди Теҳрон, Сайдо, Бейрут, Бамбай, Наҷаф, Қум ва Табрез онро чоп кардаанд.[8]

Номи китоб

Китоби Луҳуф дар манобеъ бо номҳои мухталиф омадааст. Ин ихтилофи ном, ношӣ аз ихтилофи нусхаҳо ва номгузории худи муаллиф аст; зеро муаллиф барои китобҳои худ номҳои гуногун, ё як номеро бо тағир интихоб кардааст.[9] Ба ғайри номҳое, ки бо ал-Луҳуф ё ал-Малҳуф шурӯъ шуда ва фарқҳои каме бо ҳамдигар доранд, бинобар ончи ибни Товус - нависандаи китоб дар муқаддимаи он овардааст, номи «ал-Масолик фи мақтал-ил-Ҳусайн алайҳис-салом» низ барои он зикр шудааст.[10] Оқобузурги Теҳронӣ дар аз-Зариъа, унвони «ал-Луҳуф ала қатла-т-туфуф»-ро машҳуртар аз дигар номҳо донистааст.[11] Бо ин ҳол, Содиқии Кошонӣ, унвони «ал-Малҳуф ала қатла-т-туфуф»-ро номи аслӣ ва саҳеҳ донистааст.[12]

Дар бораи муаллиф

Мақолаи аслӣ: Сайид ибни Товус

Нависандаи китоби ал-Луҳуф, Сайид Разиюддин Алӣ ибни Мусо ибни Ҷаъфар ибни Товус машҳур ба Сайид ибни Товус (589 - 664ҳ.қ.),[13] аз олимон ва нависандагони шиа дар қарни ҳафтуми қамарӣ ва аҳли Ҳилла аст. Ӯ аз наберагони Имом Ҳасан (а) ва Имом Саҷҷод (а) ва устоди олимоне чун Аллома Ҳиллӣ ва Юсуф Садидуддин - падари Аллома Ҳиллӣ аст.[14] Ибни Товус дар замони Ҳулокухон, нақобати шиаёнро бар уҳда дошт.[15]

Сайид ибни Товус «ҷамолул-орифин» хонда шуда ва ин лақаб ба сабаби саҷоёи ахлоқии бисёр, тақво ва муроқибати фаровон ва ҳолоти ирфониаш дониста шудааст.[16] Ӯ ҳудуди 50 китоб дорад, ки ал-Иқбол, ал-Муҳиммот ва-т-татиммот, Кашф-ул-маҳаҷҷа лисамарат-ил-муҳҷа, Мисбоҳ-уз-зоир ва ҷиноҳ-ул-мусофир ва Муҳаҷ-уд-даъавот ва манҳаҷ-ул-ибодот намунае аз онҳо аст.

Хусусиятҳои ва мазмуни Луҳуф

Пайкарбандии китоб

Китоби Луҳуф аз як муқаддима ва се бахш шакл гирифтааст:

  • Дар муқаддима маълумот дар бораи бузургии ҳодисаи Ошӯро, ҷойгоҳи Имом Ҳусайн (а), қадри гиря ва сӯгворию мотам барои ӯ оварда шудааст.
  • Бахши аввал аз пеш аз таваллуди Имом Ҳусайн (а) ва хоби Уммулфазл оғоз шуда, то шаби Ошуро идома меёбад. Дар ин бахш пешгӯиҳо дар бораи шаҳодати имом Ҳусайн (а), гуфтугӯҳои имом дар роҳи Мадина ба Карбало, расидани хабари шаҳодати Муслим ибни Ақил ва манъ шудани корвони ӯ аз ҷониби Ҳурр ибни Язиди Риёҳӣ омадааст.
  • Бахши дувум аз шаби Ошуро ва муҳлат хостани Имом Ҳусайн (а) аз лашкари Умар ибни Саъд шурӯъ шуда, то шаҳодати Имом Ҳусайн (а) идома дорад. Дар ин бахш аз шаҳодати саҳобагон низ зикр шудааст. Дар Луҳуф номи шаст шаҳиди Карбало сабт нашудааст.[17] Ибни Товус дар охири ин бахш ду ҳадис дар бораи азоб шудани қотилони Имом Ҳусайн (а) дар рӯзи қиёмат овардааст.
  • Бахши сеюм ба ҳодисаҳои баъд аз шаҳодати Имом Ҳусайн (а) ихтисос дорад ва аз фиристодани сари шуҳадо ба Кӯфа шурӯъ шуда, матлабҳои марбут ба асирони Карбало то бозгашти онон ба Мадинаро дарбар мегирад. Ибни Товус дар хотимаи китоб ду ривоят дар бораи мотаму азодорӣ ва гиря кардани Имом Саҷҷод (а) бар мусибати Ошуро нақл кардааст.[18]

Ангеза ва равиши таълиф

Бар асоси муқаддимаи китоб, ангезаи Ибни Товус аз навиштани китоби Луҳуф он аст, ки зоирони Имом Ҳусайн (а) дар канори китоби Мисбоҳ-уз-зоир, навиштаи дигари Ибни Товус, китоби мухтасаре низ барои ошноӣ бо мақтал ва ёдкарди ранҷҳою мусибатҳои Ошуро дошта бошанд ва ба ҳамин хотир онро мухтасар навиштааст, то замимаи Мисбоҳ-уз-зоир бошад.[19]

Хусусиятҳои мундариҷа

Ошуропажуҳон ва муҳаққиқони китобҳои таърихӣ, хусусиятҳоеро барои китоби Луҳуф номбар кардаанд.

  • Ба гуфтаи Муҳаммади Исфандиёрӣ - Ошуропажуҳ (тав.1338ҳ.ш.), Сайид ибни Товус аввалин касе аст, ки қиёми Имом Ҳусайн (а)-ро бо шаҳодати ирфонӣ табйин кардааст.[20] Ибни Товус бар ин бовар аст, ки агар тавсияи имомон (а) ба азодорӣ ва пӯшидани либоси сиёҳ намебуд, шоиста буд, ки мардум барои неъмати шаҳодати Имом Ҳусайн (а) дар рӯзи Ошуро шодӣ кунанд.[21] Ба ин тартиб, гузориши ӯ аз воқеаи Ошуро суфиёна талаққӣ шуда, мавриди интиқод қарор гирифтааст.[22]
  • Ҳазфи аснод ва шакли достонии Луҳуф аз заъфҳои илмии он дониста шудааст. Нависанда дар ин китоб ҳамчунин аз нақли матолиби муболиғаомезе, ки дар китобҳои дигар буд, худдорӣ кардааст.[23]
  • Яке аз нуқтаҳои қуввати Луҳуф, нақли комили хутбаҳои Имом Саҷҷод (а) дар Шому Куфа, хутбаҳои ҳазрати Зайнаб (с) дар Шому Куфа ва низ хутбаи Фотима духтари Имом Ҳусайн (а) дар Куфа дониста шудааст.[24]
  • Китоби Луҳуф ҳамчунин матолибе дорад, ки пештар дар мақталҳо наёмадааст; монанди номаи Имом Ҳусайн (а) ба Банӣ Ҳошим, хабар додан аз шаҳодаташ бо ҷумлаи «инналлоҳа шоа ан ярока қатило/ ان الله شاء أن یرانی قتیلاً» ва бозгашти асирон ба Карбало дар рӯзи Арбаъин.[25] Гуфта шудааст, ки шояд шӯҳрати умумии ин матолиб дар он давра ба изофаи боварҳои шиъӣ ҳамчун илми ғайби имом сабаб шудааст то Ибни Товус ин гузоришҳоро таърихӣ талаққӣ карда, дар китоби худ зикр кунад.[26] Муҳаддиси Нурӣ вуҷуди матолиби иштибоҳ дар китобро ношӣ аз ҷавонии нависанда донистааст.[27]
  • Сайид ибни Товус дар мобайни гузориши мақтал дар китоби Луҳуф ба муносибат, бархе аз таҳлилҳо ва нуқта назароти худашро низ ироа кардааст. Ба унвони намуна дар бораи ҳамроҳ сохтани хонавода дар сафари Карбало менависад: мумкин аст далели кори Имом ин бошад, ки агар онҳоро дар Ҳиҷоз ё шаҳрҳои дигар мегузошт, Язид онҳоро дастгир мекард ва бо шиканҷаю озору азият монеъи аҳдофи (ҷиҳод ва шаҳодат ва дастёбӣ ба саодат) имом мешуд.[28]

Манобеи аслӣ ва нусхаҳои Луҳуф

Муҳаммадҳодӣ Юсуфии Ғаравӣ - таърихпажуҳ (тав.1327ҳ.ш.), Луҳуфро ҳамон китоби Мақтал-ул-Ҳусайни Хоразмӣ донистааст, ки илова бар он матлаби наве надорад ва муътақид аст, ки бисёре аз гузоришҳои Мақтал-ул-Ҳусайнро аз китоби ал-Футуҳи Ибни Аъсам гирифтааст, дар ҳоле ки дар китоби ал-Футуҳ иштибоҳ вуҷуд дорад.[29] Бо ин ҳол, нависандаи китоб муаррифӣ ва нақди манобеи Ошурои ин суханро напазируфтааст.[30] Мустафо Содиқии Кошонӣ - пажуҳишгари таърих низ муътақид аст, Луҳуф ва Мусир-ул-аҳзон, ки матне наздик ба якдигар доранд ҳар ду баргирифта аз манбаи сеюме ҳастанд, ки он манбаъ барои мо шинохта нест;[31] гарчӣ ба далели истифодаи зиёд аз ал-Футуҳ ва Мақтал-ул-Ҳусайни Хоразмӣ ки яке рӯйкарди достонӣ ва дигаре вуҷуҳи хитобӣ дорад, ин ду хусусият дар Луҳуф низ худро нишон медиҳад.[32]

Нусхаҳои хаттии китоб

Ба гуфтаи Содиқии Кошонӣ, ҳеҷ нусхае аз Луҳуф ба хати муаллиф дар дастрас нест[33] ва куҳантарин нусхаи мавҷуди китоби Луҳуф марбут ба нимаи дувуми қарни даҳуми қамарӣ аст.[34] Ҳамчунин аз замони навишта шудани Луҳуф то қарни даҳум ҳеҷ китобе аз Луҳуф чизе нақл накардааст ва нахустин китобе, ки матлаберо ба Луҳуф ирҷоъ додааст, китоби Таслият-ул-муҷолис, навиштаи Абутолиб Ҳоирии Каракӣ аст.[35]

Бештарин ирҷоъ ба Луҳуфро Аллома Маҷлисӣ дар китобҳои худ доштааст[36] ва ба таври куллӣ ин китоб дар Эрон дар даврони Сафавия ва Қоҷор мавриди тавваҷуҳ қарор гирифтааст.[37] Ба ҳамин далел ҳамаи нусхаҳои хаттии ин китоб марбут ба ҳамин давраи замонӣ аст.[38] Шуморе аз ин нусхаҳои хаттӣ ва чопҳои сангӣ дар муқаддимаи Ҳасун (Табрезиён) бар ал-Малҳуф[39] ва шумори бештаре дар китоби тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф навиштаи Содиқии Кошонӣ[40] феҳрист шудааст.

Ихтилофи нусхаҳои Луҳуф

Бар асоси мутолиаи Содиқии Кошонӣ, дастикам 30 маврид ихтилоф дар иборатҳо ва нақлҳои нусхаҳои мухталифи Луҳуф вуҷуд дорад,[41] ки Содиқӣ аз ин миён 20 ихтилофро қобили тавваҷуҳ ва муҳим дониста ва ба таври ҷудогона феҳрист карда[42] ва онҳоро ҷои шакки ҷиддӣ медонад;[43] аз ҷумлаи онҳо метавон ба итилоъи Имом Ҳусайн (а) аз шаҳодати худ ва ҷумлаи «инналлоҳ шоа ан ярока қатилон/ ان الله شاء أن یراک قتیلا» тасреҳ бар номи Руқия, ривояти талаби об барои тифли сағир ишора кард.[44] Бисёре аз ин ихтилофот низ ҷузви мавориде аст, ки манбаи аслии он мушаххас нест.[45]

Вазъияти интишор ва тарҷумаҳо

Тарҷумаи Луҳуф тавассути Сайид Абулҳасан Мир Абутолибӣ

Ба далели ниёз ба мақталхонӣ дар ҷомеъаи шиа, китоби Луҳуф ва китобҳое монанди он, баъд аз даврони Сафавия мавриди иқболи умумӣ қарор гирифта ва аз авоили садаи сездаҳуми қамарӣ борҳо ба таври чопи сангӣ, сурбӣ ва ҳуруфӣ чоп ва мунташир шуд.[46] Машҳуртарин чопи Луҳуф, чопи Ҳайдарияи Наҷаф дар сол 1369ҳ.қ., аст, ки бидуни тасҳеҳ сурат гирифтааст.[47] Интишороти Усва дар соли 1414ҳ.қ., нусхае аз ал-Малҳуфро бо муқаддима, тасҳеҳ ва таҳқиқи Форис ал-Ҳасун мунташир кард.[48]

Ду китоби «Тавофи ишқ» ба қалами Муҳаммадҳусайн Раҷабии Давонӣ[49] ва «Ишқу аташ» ба қалами Умеди Ором[50] ба унвони бознависӣ ва талхиси Луҳуф мунташир шудаанд.

Тарҷумаҳо

Оҳе сӯзон, бар мазори шаҳидон, тарҷумаи Луҳуф

Луҳуф ба далели ҷойгоҳе, ки байни умуми шиаён ёфт, борҳо ба забони форсӣ тарҷума шудааст.[51] Ақиқии Бахшоишӣ дар муқаддимаи тарҷумаи худ аз Луҳуф, нуҳ тарҷумаи дигарро номбар кардааст.[52]

Сайидбаҳоуддини Мухторӣ - олими даврони Сафавӣ, нахустин мутарҷими мақтали Луҳуф ба форсӣ дониста шудааст.[53] Номи ин тарҷума аввалин бор дар китоби «аш-Шариъат ило истидрок-из-зариъа» навиштаи Сайид Муҳаммад Таботабоӣ омадааст.[54] Сайидбаҳоуддини Мухторӣ илова бар тарҷума, ривоёт ва ашъори дигаре, аз ҷумла ашъори Муҳташами Кошониро низ ба ин тарҷума афзудааст.[55]

Муҳаммадиброҳим Наввоби Теҳронӣ, машҳур ба бадоеънигор, Луҳуфро бо номи Файз-уд-думуъ дар соли 1286ҳ.ш., тарҷума карда ва китоби «Лаҷҷат-ул-алам фи ҳуҷҷат-ил-умам аз Мирзо Ризоқулӣ Шақоқии Табрезӣ тарҷумаи дигаре аст, ки дар соли 1311ҳ.ш. анҷом шудааст.[56] Ин тарҷума бо номи «Овои дард барои ҳуҷҷати умматҳо» дар соли 1395ҳ.ш., дубора мунташир шудааст.[57] Аҳмад ибни Салома Наҷафӣ,[58] Сайид Муҳаммад Суҳуфӣ, Сайидаҳмади Фаҳрӣ, Сайид Абулҳусайн Мир Абутолибӣ,[59] ва Муҳаммад Муҳаммадии Иштиҳордӣ низ Луҳуфро ба форсӣ баргардондаанд. Тарҷумаи урдуи Луҳуф низ аз сӯи Сайид Муҳаммадҳусайни Ҳиндӣ (ваф.1355ҳ.қ.) бо номи Дамъи заруф мунташир шудааст.[60]

Китоби Луҳуф ҳамчунин тарҷумае манзум ба форсӣ дорад, ки тавассути Зиёвуддин Маҳдӣ ибни Довуд мутахаллис ба Завқӣ ва бо номи «Ваҷизат-ул-масоиб» мунташир шудааст.

Осор дар бораи Луҳуф

Рӯи ҷилди китоби Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф
  • Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, навиштаи Мустафо Содиқии Кошонӣ, аз сӯи пажуҳишгоҳи улум ва фарҳанги исломӣ мунташир шудааст. Ин китоб зимни муқоисаи 57 нусхаи Малҳуф, талош кардааст манбаи аслии китобро шиносоӣ кунад.[61] Нависанда ҳамчунин матни китоби Луҳуфро нақл карда ва дар мавориди мутааддиде муддаоҳои нақлшуда дар китобро наққодӣ кардааст.[62]
  • Мақолаи «баррасии мустанадоти назарияи шаҳодатталабии Имом Ҳусайн (а) дар Луҳуф» навиштаи Мустафо Содиқии Кошонӣ дар фаслномаи Таърихи фарҳанг ва тамаддуни исломӣ.[63]
  • Мақолаи «Таъсири омӯзаҳои тасаввуф бар мақталнигории Карбало: мутолиаи мавридии ал-Луҳуф ала қатла-т-туфуф», навиштаи Аббоси Баруманд Аълам, Руқия Мир Абулқосимӣ ва Аббоси Ҳасанхонӣ.[64]

Эзоҳ

  1. Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш., саҳ.19.
  2. Нурӣ, Луълуъ ва марҷон, 1388ҳ.ш., саҳ.205 - 206.
  3. Ҳусайнӣ, Муаррифӣ ва нақди манобеи Ошуро, 1388ҳ.ш., саҳ.203.
  4. Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш., саҳ.20.
  5. Қозӣ Таботабоӣ, Таҳқиқ дар аввали арбаъини Сайид-уш-шуҳадо, 1383ҳ.ш., саҳ.4.
  6. Ҳусайнӣ, Муаррифӣ ва нақди манобеи Ошуро, 1388ҳ.ш., саҳ.206.
  7. Ҳусайнӣ, Муаррифӣ ва нақди манобеи Ошуро, 1388ҳ.ш., саҳ.203.
  8. Ибни Товус, тарҷумаи Луҳуф, 1380ҳ.ш., саҳ.64 ва 65.
  9. Табрезиён, “Муқаддима”, саҳ.66.
  10. Табрезиён, “Муқаддима”, саҳ.67.
  11. Оқобузурги Теҳронӣ, аз-Зариъа, Дорул-азвоъ, ҷ.22, саҳ.223.
  12. Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш., саҳ.22.
  13. Комуна Ҳусайнӣ, Маворид-ул-иттиҳоф, 1388ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.107 - 108.
  14. Қумӣ, ал-Куно ва-л-алқоб, 1389ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.341.
  15. Кулбарг, Китобхонаи Ибни Товус, Қум, саҳ.31 - 32.
  16. Маҷлисӣ, Биҳорул-анвор, 1403ҳ.қ., ҷ.107, саҳ.63 - 64.
  17. Ниёзманди манбаъ
  18. Ибни Товус, Луҳуф, 1348ҳ.ш., феҳристи китоб; ибни Товус, Луҳуф, интишороти Доварӣ, саҳ.3.
  19. Ибни Товус, ал-Малҳуф, саҳ.1375ҳ.ш., саҳ.87.
  20. Исфандиёрӣ, Ошурошиносӣ, 1387ҳ.ш., саҳ.70.
  21. Сайид ибни Товус, ал-Малҳуф ала қатла-т-туфуф, 1417ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.82; Ибни Товус, ал-Малҳуф, 1375ҳ.ш., саҳ.83.
  22. Ҳусайнӣ, Муаррифӣ ва нақди манобеи Ошуро, 1388ҳ.ш., 227 - 228.
  23. Ҳусайнӣ, Муаррифӣ ва нақди манобеи Ошуро, 1388ҳ.ш., саҳ.205.
  24. Ҳусайнӣ, Муаррифӣ ва нақди манобеи Ошуро, 1388ҳ.ш., саҳ.205.
  25. Ҳусайнӣ, Муаррифӣ ва нақди манобеи Ошуро, 1388ҳ.ш., саҳ.215 - 228.
  26. Ҳусайнӣ, Муаррифӣ ва нақди манобеи Ошуро, 1388ҳ.ш., саҳ.229.
  27. Нурӣ, Луълуъ ва марҷон, 1388ҳ.ш., саҳ.205.
  28. Сайид ибни Товус, ал-Малҳуф ала қатла-т-туфуф, 1417ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.142.
  29. “Эътиборсанҷӣ ва нақди манобеъ ва мақотили ошуроӣ”, хабаргузории расмии Ҳавза.
  30. Ҳусайнӣ, Муаррифӣ ва нақди манобеи Ошуро, 1388ҳ.ш., саҳ.206.
  31. Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш., саҳ.50 - 51.
  32. Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш., саҳ.279.
  33. Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш., саҳ.39.
  34. Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш., саҳ.24.
  35. Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш., саҳ.24.
  36. Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш., саҳ.24.
  37. Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш., саҳ.24.
  38. Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш., саҳ.24.
  39. Табрезиён, “Муқаддима”, саҳ.67 - 69.
  40. Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш., саҳ.31 - 36.
  41. Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш., саҳ.36.
  42. Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш., саҳ.37 - 38.
  43. Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш., саҳ.38.
  44. Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш., саҳ.37 - 38.
  45. Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш., саҳ.38.
  46. Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш., саҳ.27.
  47. Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш., саҳ.27.
  48. Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш., саҳ.27.
  49. Раҷабии Давонӣ, Тавофи ишқ, 1394ҳ.ш., саҳ.17.
  50. Ором, Ишқу аташ, 1392ҳ.ш., саҳ.10.
  51. Ҳусайнӣ, Муаррифӣ ва мунаққиди манобеи Ошуро, 1388ҳ.ш., саҳ.203.
  52. Ақиқии Бахшоишӣ, Тарҷумаи Луҳуф, 1378ҳ.ш., саҳ.22.
  53. Таҷлил, “Баҳоуддин Муҳаммад Мухторӣ: нахустин мутарҷими Луҳуф”, саҳ.1.
  54. Таҷлил, “Баҳоуддин Муҳаммад Мухторӣ: нахустин мутарҷими Луҳуф”, саҳ.12.
  55. Таҷлил, “Баҳоуддин Муҳаммад Мухторӣ: нахустин мутарҷими Луҳуф”, саҳ.13.
  56. Оқобузурги Теҳронӣ, аз-Зариъа, Дорул-азвоъ, ҷ.18, саҳ.296.
  57. “Интишори қадимитарин тарҷумаи форсӣ аз мақтали Луҳуф”, хабаргузории Меҳр
  58. Оқобузурги Теҳронӣ, аз-Зариъа, Дорул-азвоъ, ҷ.26, саҳ.201.
  59. Ибни Товус, тарҷумаи Луҳуф, 1380ҳ.ш., саҳ.65.
  60. “Дамъи зуруф, тарҷумаи Луҳуф”, сайти Архив.
  61. Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш.
  62. Ба унвони намуна: Содиқии Кошонӣ, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, 1399ҳ.ш., сафҳаҳои 79, 83 ,93.
  63. Содиқии Кошонӣ, Баррасии мустанадоти назарияи шаҳодатталабии Имом Ҳусайн (а) дар Луҳуф, саҳ.25 - 40.
  64. Баруманд ва дигарон, “Таъсири омӯзаҳои тасаввуф бар мақталнигории Карбало”, саҳ.37 - 56.

Сарчашма

  • Ақиқии Бахшоишӣ, Абдураҳим, тарҷумаи Луҳуф, Қум, Дафтари нашри навиди Ислом, 1378ҳ.ш.
  • Аллома Маҷлисӣ, Муҳаммадбоқир, Китоб-ул-иҷозот дар Биҳорул-анвор, Бейрут, нашри муассисаи Ваф, чопи сеюм, 1403ҳ.қ.
  • Ал-Луҳуф ала қатла-т-туфуф, китобхонаи диҷиталии Нур, таърихи боздид: 14 исфанди 1399ҳ.ш.
  • Баруманд, Аббос ва Руқия Абулқосимӣ ва Аббоси Ҳасанхонӣ, «Таъсири омӯзаҳои тасаввуф бар мақталнигории Карбало: мутолиаи мавридии ал-Луҳуф ала қатла-т-туфуф», фаслномаи Мутолиъоти таърихи Ислом, № 24, баҳори 1394ҳ.ш.
  • Ибни Товус, Алӣ ибни Мусо, ал-Малҳуф ала қатла-т-туфуф, тасҳеҳи Форис ал-Ҳасун (Табрезиён), Теҳрон, нашри Усва, 1375ҳ.ш.
  • Ибни Товус, Алӣ ибни Мусо, Кашф-ул-муҳаҷҷа ё фонус, тарҷумаи Асадуллоҳ Мубашширӣ, Теҳрон, Нашри фарҳанги исломӣ, чопи аввал, 1368ҳ.ш.
  • Ибни Товус, Алӣ ибни Мӯсо, Луҳуф, тарҷумаи Сайиди Абулҳасани миробўтолбӣ, Қум, далели мо, 1380ҳ.ш.
  • Ибни Товус, Алӣ ибни Мусо, Луҳуф, Теҳрон, Ҷаҳон, 1348ҳ.ш.
  • Исфандиёрӣ, Муҳаммад, Ошурошиносӣ, Қум, Саҳифаи хирад, 1387ҳ.ш.
  • Коммунаи Ҳусайнӣ, Абдурразоқ, Маворид-ул-итҳоф фи нуқабо-ил-ашроф, Наҷафи Ашраф, нашри ал-Одоб, 1388ҳ.қ.
  • Кулбарг, Атон, Китобхонаи Ибни Товус, тарҷумаи Алӣ Қурроӣ ва Расули Ҷаъфариён, Қум, китобхонаи Оятуллоҳилъузмо Маръашии Наҷафӣ.
  • Қозӣ Таботабоӣ, Сайид Муҳаммадалӣ, таҳқиқ дар бораи аввалин арбаъини Сайид-уш-шуҳадо, Теҳрон, Вазорати фарҳанг ва иршоди исломӣ, 1383ҳ.ш.
  • Қумӣ, Шайх Аббос, ал-Куно ва-л-алқоб, Наҷаф, нашри Ҳайдария, 1389ҳ.қ.
  • Нурӣ, Ҳусайн, Луълуъ ва марҷон, Теҳрон, нашри Офоқ, 1388ҳ.ш.
  • Оқобузурги Теҳронӣ, аз-Зариъаи ило тасониф-иш-шиъа, Бейрут, Дорул-азвоъ, бе то.
  • Ором, Умед, Ишқу аташ, Теҳрон, китоби Қудсиён, 1392ҳ.ш.
  • Раҷабии Давонӣ, Муҳаммадҳусайн, Тавофи ишқ: гузида ва бознависии Луҳуфи Сайид ибни Товус, Теҳрон, Амиркабир, 1394ҳ.ш.
  • Содиқии Кошонӣ, Мустафо, «Баррасии мустанадоти назарияи шаҳодатталабии Имом Ҳусайн (а) дар Луҳуф», фаслномаи Таърихи фарҳанг ва тамаддуни исломӣ, № 12, поизи 1392ҳ.ш.
  • Содиқии Кошонӣ, Мустафо, Тасҳеҳ ва манбаъшиносии китоби ал-Малҳуф, Қум, Пажуҳишгоҳи улум ва фарҳанги исломӣ, 1399ҳ.ш.
  • Табрезиён (ал-Ҳасун), Форис, “Муқаддима”, дар ал-Малҳуф ала қатла-т-туфуф, Теҳрон, нашри Усва, 1375ҳ.ш.
  • Таҷлил, Ҷалил ва Ҳусайнбахшӣ, “Баҳоуддин Муҳаммад Мухторӣ: нахустин мутарҷими Луҳуф”, маҷаллаи Донишкадаи адабиёт ва улуми инсонии донишгоҳи Теҳрон, № 183, 1386ҳ.ш.
  • Ҳусайнӣ, Сайид Абдуллоҳ, Муаррифӣ ва нақди манобеи Ошуро, Қум, Пажуҳишгоҳи улум ва фарҳанги исломӣ, 1388ҳ.ш.
  • «Эътиборсанҷӣ ва нақди манобеъ ва мақотили ошуроӣ», хабаргузории расмии Ҳавза, интишор: 20 обони 1392ҳ.ш.