Ҷиҳод: Тафовут байни таҳрирҳо

Ҷиҳод дар мутуни динӣ ғайр аз маънои фиқҳӣ ва хос, ба маънои машаққат (маънои луғавӣ ва ом)<ref>Ҷавҳарӣ, ас-Сиҳоҳу туҷ-ул-луғати ва сиҳоҳ-ул-арабия, зайли вожа «''ҷаҳд''»</ref> низ ба кор рафтааст.<ref>Сарромӣ, Адолатнажод, «Ҷиҳод», саҳ.433</ref> Дар бархе аҳодис, барои ишора ба аҳамияту душвории бархе аъмол, аз онҳо ҳамчун ҷиҳод ёд шудааст.<ref>Сарромӣ, Адолатнажод, «Ҷиҳод», саҳ.433</ref> Барои намуна дар бархе ривоёт, [[Ҷиҳоди нафс|муҷоҳидати нафс]] дар баробари [[шайтон]] ва ҳавоҳои нафсонии [[ҷиҳоди акбар]] муаррифӣ шудааст.<ref>Ҳурри Омилӣ, Васоил-уш-шиа, 1416ҳ.қ., ҷ.11, саҳ.122</ref> Ҳамчунин корҳое монанди [[амр ба маъруф ва наҳй аз мункар]], баҷо овардани [[ҳаҷ]], сухан гуфтан ба адолат дар баробари султони ситамгар, талош барои зинда кардани суннати некӯ дар ҷомеъа, хуб шавҳардорӣ кардани зан ва талоши мард барои касби рӯзии ҳалол барои хонавода, [[рӯза]] гирифтан дар гармо, ҷиҳод дар роҳи Худо дониста шудааст.<ref>Кулайнӣ, ал-Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.4, саҳ.259у ҷ.5, саҳ.9 ва 88; Муттақии Ҳиндӣ, Канз-ул-уммол, 1401ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.64 - 65; Алломаи Маҷлисӣ, Биҳор-ул-анвор, 1403ҳ.қ., ҷ.96, саҳ.256</ref>

Ҷиҳод аз назари [[Сайид Алии Хоманаӣ]], дуюмин раҳбари [[Ҷумҳурии исломии Эрон]], фақат дар майдони ҷанг нест ва майдонҳои васеъе ҳамчун сиёсат, фарҳанг, андеша, иқтисод ва таблиғро дар бар мегирад.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=1263#105674 «جهاد», сайти khamenei.ir.]</ref> Ба бовари ӯ, ҳар талоше ки ба самти ҳамлаи душман бошад ҷиҳод аст. Барои намуна, дар ҷамъи тавлидгарону фаъолони иқтисодии Эрон гуфта масаълаи тавлид ва талош дар ин замина, аз он рӯ ки душманони Эрон дар паи тазъифи он ҳастанд, мисдоқе аз ҷиҳод аст.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=49494 «بیانات آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی»], сайти khamenei.ir</ref>

{{Quote box|Унвон=Имом Алӣ (а):|Иқтибос=Ҷиҳод шарифтарин кор пас аз пазириши Ислом ва мояи пойдории дин аст. Иззат ва иқтидор меоварад ва аҷре бузург дорад. Ҷиҳод сахт ва дорои подош аст ва дар он, пас аз шаҳодат, навиди биҳишт аст.|Манбаъ=<small>Ҳурри Омилӣ, Васоил-уш-шиа, 1416ҳ.қ., ҷ.15, саҳ.94</small>|Тароз=рост|Арз=30%|Ҳошия=|Андозаи хат=|Ранги пасзамина=#bacc9e|Шақлбандӣ=|Пасзаминаи унвон=#F0FAFA|Ранги хатти унвон=|Шаклбандии унвон=|Тарози иқтибос=|Шаклбандии иқтибос=|Нохунаки иқтибос=|Тарози манбаъ=|Шаклбандии манбаъ=}}Дар оёти [[Қуръон]] ва [[Ҳадис|аҳодис]], дар боби аҳамияти ҷиҳод, фазоили зиёде баён шудааст.<ref>Сабзаворӣ, Муҳаззаб-ул-аҳком, Дор-ут-тафсир, ҷ.15, саҳ.77</ref> Дар [[Ояти 20 сураи Тавба|оёти 20]] ва [[Ояти 21 сураи Тавба|21 сураи Тавба]], ба мақоми рафиъи касоне ки бо ҷону амволашон дар роҳи Худо ҷиҳод мекунанд, назди Худо ишора шуда ва чунин афроде аз растагорон муаррифӣ ва [[раҳмати Илоҳӣ]], мақоми ризо ва хушнӯдии Худованду биҳишти ҷовдона ба онҳо бишорат дода шудааст.<ref>сураи Тавба, оёти 20 - 21; Фахри Розӣ, ат-Тафсир-ул-кабир, 1420ҳ.қ., ҷ.16, саҳ.14; Таботабоӣ, ал-Мизон, 1363ҳ.ш., ҷ.9, саҳ.205 - 206</ref>

Ба гуфтаи Муҳаммади Фозили Ланкаронӣ, фақиҳи шиа, аҳамият, аҷру савоби ҷиҳод ва кушта шудан барои Худо ва дар роҳи эҳёи дин, чунон аст, ки шомили [[қоидаи дафъи зарари эҳтимолӣ]] намешавад.<ref>Фозили Ланкаронӣ, Изоҳ-ул-кифоя, 1385ҳ.ш., ҷ.4, саҳ.406</ref>

Барои ҷиҳод, осору аҳдофе баён шуда, ки бархе аз онҳо ба ин қарор аст:

Ҳифзи маконҳои ибодатӣ.<ref>Разавӣ, «Ҷиҳод», саҳ.177</ref>

Дар ин ки нахустин дастури ҷиҳод бо кадом [[оят]] ва дар чӣ мавқеъияте содир шуд миёни [[Тафсири Қуръон|муфассирон]] ихтилофи назар аст.<ref>Макорими Шерозӣ, Тафсири намуна, 1374ҳ.ш., ҷ.14, саҳ.113</ref> Муфассироне ҳамчун [[Фахри Розӣ]] ва [[Фазл ибни Ҳасани Табарсӣ|Табарсӣ]] бар ин назаранд, ки [[ояти изни ҷиҳод]], нахустин дастуру иҷозати ҷиҳод барои [[Мусалмон|мусулмонон]] дар баробари мушрикони [[Макка]] буд.<ref>Фахри Розӣ, ат-Тафсир-ул-кабир, 1420ҳ.қ., ҷ.23, саҳ.228 - 229; Табарсӣ, Маҷмаъ-ул-баён, 1415ҳ.қ., ҷ.7, саҳ.156</ref> Ба гузориши ин муфассирон, [[Ширк|мушрикони Макка]] мусулмононро озор медоданд ва мезаданд. Онон бо сарҳои шикаста ва маҷрӯҳ назди [[Ҳазрати Муҳаммад саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам|Пайғамбар (с)]] меомаданд ва шикоят мекарданд ва аз Паёмбар тақозои ҷиҳод мекарданд. Паёмбар низ ононро ба сабр даъват мекард ва мегуфт дастури ҷиҳод ҳануз нарасида, то ин ки [[Ҳиҷрат ба Мадина|ҳиҷрат]] шурӯъ шуду мусулмонон аз Макка ба [[Мадина]] омаданд ва ҳафт моҳ баъд,<ref>Ибни Шаҳрошӯб, Маноқиб, 1376ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.161</ref> ояти изни ҷиҳод нозил ва нахустин дастури ҷиҳод содир шуд.<ref>Фахри Розӣ, ат-Тафсир-ул-кабир, 1420ҳ.қ., ҷ.23, саҳ.228 - 229; Табарсӣ, Маҷмаъ-ул-баён, 1415ҳ.қ., ҷ.7, саҳ.156</ref>

Бархе муфассирон бо истинод ба [[ояти 111 сураи Тавба]], гуфтаанд ҳукму дастур ба ҷиҳод дар ҳамаи шариъатҳои гузашта низ вуҷуд доштааст.<ref>Барои намуна ниг.: Фахри Розӣ, ат-Тафсир-ул-кабир, 1420ҳ.қ., ҷ.16, саҳ.152</ref>

Ҷиҳод аз дидгоҳи фақеҳон ба ду қисми [[ҷиҳоди ибтидоӣ]] ва [[ҷиҳод дифоӣ]] аст:<ref>Шаҳиди Сонӣ, ар-Равзат-ул-баҳийяти фи шарҳи лумъат-ид-димишқийя, 1410ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.379; Шаҳиди Сонӣ, Масолик-ул-афҳом, 1413ҳ.қ., ҷ.3, саҳ.7 - 8</ref>

''Мақолаи аслӣ:'' [[Ҷиҳоди ибтидоӣ|'''Ҷиҳоди ибтидоӣ''']]

Қудрати кофии мусулмонон барои оғози ҷангу даъвати куффор ба Ислом ва итмоми ҳуҷҷат бо онҳо пеш аз оғози ҷанг, аз дигар шароите аст, ки [[Муҷтаҳид|фақеҳон]] барои ҷиҳоди ибтидоӣ дар назар гирифтаанд.<ref>Амиди Занҷонӣ, Фиқҳи сиёсӣ, 1377ҳ.ш., ҷ.3, саҳ.139</ref>

''Мақолаи аслӣ:'' [[Ҷиҳоди дифоӣ]]

[[Муҳаммадҷавод Фозили Ланкаронӣ]], мударриси [[Ҳавзаи илмияи Қум]], қисми дигаре аз ҷиҳод бо унвони [[Назарияи ҷиҳоди заббӣ|ҷиҳоди заббиро]] аз зоҳири каломи фақеҳон истихроҷ кардааст.<ref>Фозили Ланкаронӣ, Ҷиҳоди заббӣ, 1401ҳ.қ., саҳ.52</ref> Ӯ муътақид аст, ки ҷиҳоди заббӣ фақат барои ҳифзи Ислом аст. Бинобар ин агар аз ҷониби ситамгаре, дар ҳар нуқтае аз ҷаҳон, тарси нобудии Ислом вуҷуд дошта бошад, дифоъ аз киёни Ислом бар ҳамаи мусулмонон, [[воҷиби айнӣ]] аст.<ref>Фозили Ланкаронӣ, Ҷиҳоди заббӣ, 1401ҳ.қ., саҳ.32</ref>

Фақеҳон, бо тавваҷуҳ ба [[Қуръон|оёти Қуръон]] ва [[Ҳадис|аҳодис]], одобе барои ҷиҳод зикр кардаанд, ки бархе аз онҳо ба шарҳ зер аст:

[[Фирор аз ҷанг]] [[ҳаром]] аст ва ба гуфтаи бархе фақеҳон ва муфассирон, аз [[гуноҳони кабира]] маҳсӯб мешавад;<ref>Наҷафӣ, Ҷавоҳир-ул-калом, 1362ҳ.ш., ҷ.21, саҳ.56; Таботабоӣ, ал-Мизон, 1363ҳ.ш., ҷ.9, саҳ.57</ref> магари он ки шумори [[Мусалмон|мусулмонон]] камтар аз нисфи нерӯҳои душман бошад, ки дар ин сурат муқовимат дар баробари онҳо [[воҷиб]] нест.<ref>Наҷафӣ, Ҷавоҳир-ул-калом, 1362ҳ.ш., ҷ.21, саҳ.63</ref>

Сарпечӣ аз ҷиҳод низ ҳаром аст.<ref>Таботабоӣ, ал-Мизон, 1363ҳ.ш., ҷ.9, саҳ.37</ref> Дар бархе оёти Қуръон, умуре ҳамчун тарс,<ref>сураи Нисо, ояти 77; Разавӣ, «Ҷиҳод», саҳ.184</ref> дилбастагӣ ба дунё,<ref>сураи Тавба, ояти 38; Разавӣ, «Ҷиҳод», саҳ.184</ref> сустимонӣ, нифоқ,<ref>сураи Тавба, ояти 45; Разавӣ, «Ҷиҳод», саҳ.184</ref> бемордилӣ ва гуноҳ<ref>сураи Аҳзоб, оёти 12 - 13; Разавӣ, «Ҷиҳод», саҳ.185</ref> омилҳои сарпечӣ аз ҷиҳод баршумурда шудааст. Дар [[Қуръон]], бархе аз оқибатҳои сарпечӣ аз ҷиҳод, зикр шуда ки иборатанд аз: ҳалокат,<ref>сураи Тавба, ояти 42; Разавӣ, «Ҷиҳод», саҳ.185</ref> кайфарҳои дунявӣ ва ухравӣ,<ref>сураи Тавба, ояти 39 ва 81 - 82; Разавӣ, «Ҷиҳод», саҳ.186 - 187</ref> маҳрумият аз баракоти дунявӣ ва ухравӣ,<ref>сураи Моида, ояти 21; Разавӣ, «Ҷиҳод», саҳ.186</ref> ва шаклгирии фитнаву фасод дар ҷомеъа.<ref>сураи Анфол, оёти 72 - 73; сураи Муҳаммад, оёти 20 - 22</ref>

Бархе аз муҳимтарин фатвоҳое ки аз сӯи фақиҳону мароҷеъи тақлиди шиа дар давраҳои мухталифи таърихӣ дар бораи вуҷуби ҷиҳод содир шуда ба ин шарҳ аст:

Масаълаи ҷиҳод дар садаҳои чордаҳуму понздаҳуми қамарӣ, мавриди таваҷҷуҳи бархе гурӯҳҳои [[Салафия|салафии]] мусулмон, монанди [[ал-Қоида]] ва [[ДИИШ]] қарор гирифт.<ref>Бахшӣ, Шайх Аҳмад, «Ҷиҳод аз Ибни таймия то Бен Лодан», саҳ.170</ref> Салафиҳои ҷиҳодӣ, ҷиҳодро аз ҳамаи фурӯъи динӣ ва усули амалии Ислом ҳамчун [[намоз]], [[рӯза]] ва [[ҳаҷ]], муҳимтар ва бар онҳо муқаддам медонанд ва бар ин боваранд, ки ҳар мусулмоне ки ба ҷиҳод напардозад асли Исломро дарак накардааст.<ref>Алии Бахшӣ, Ҷараёншиносии гурӯҳҳои салафӣ, ҷиҳодӣ ва такфирӣ, 1394ҳ.ш., саҳ.119 - 120</ref>

{{Адабиёт}}

{{Сарчашма}}