Шиа: Тафовут байни таҳрирҳо
→Назарияи имомат
| Сатри 28: | Сатри 28: | ||
Дар бораи таърихи пайдоиши шиа, дидгоҳҳои мутафовите вуҷуд дорад; аз ҷумла: аз замони ҳаёти [[Ҳазрати Муҳаммад саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам|Пайғамбари Ислом (с)]], пас аз [[Воқеаи Сақифаи Банӣ Соида|моҷарои Сақифа]], баъд аз [[Моҷарои қатли Усмон|қатли Усмон]] ва пас аз [[Моҷарои ҳакамият|моҷарои ҳакамият]] ба унвони таърихи пайдоиши шиа ном бурда шудааст.<ref>Муҳаррамӣ, Таърихи ташайюъ, 1382ҳ.ш., саҳ.43 - 44; Гурӯҳи таърихи Пажӯҳишгоҳи ҳавза ва донишгоҳ, Таърихи ташайюъ, 1389ҳ.ш., саҳ.20 – 22; Файёз, Пайдоиш ва густариши ташайюъ, 1382ҳ.ш., саҳ.49 – 53</ref> Бархе аз уламои шиа муътақиданд аз замони ҳаёти Пайғамбари Ислом иддае аз саҳоба атрофи ҳазрати Алӣ (а) буда ва шиа дар ҳамон замон вуҷуд доштааст.<ref>Ниг.: Таботабойӣ, Шиа дар Ислом, 1388ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.29; Собирӣ, Таърихи фарқи исломӣ, 1388ҳ.ш., саҳ.18 то 20</ref>{{Ёд| Оғози пайдоиши шиаро ки барои аввалин бор ба шиаи Алӣ алайҳиссалом (аввалин пешво аз пешвоёни Аҳли Байт алайҳимуссалом) маъруф шуданд ҳамон замони ҳаёти Пайғамбари акрам (с) бояд донист. Паёмбар (с) дар аввалин рӯзҳои беъсат маъмурият ёфт ки хешони наздиктари худро ба дини худ даъват кунад ва Алӣ (а)-ро ки пеш аз ҳама исломро пазируфт ба унвони вазир ва васию ҷонишини хеш муаррифӣ кард ва табиӣ аст, ки ӯро ба ҳамаи ёрони худаш муаррифӣ кард ва фазоили ӯ ва моҷарои Ғадир ва монанди он; ёрони Паёмбар (с)-ро ки шефтагони фазилат ва ҳақиқат буданд бар ин во медошт, ки Алӣ алайҳиссаломро дӯст дошта ба гирдаш ҷамъ шуда ва аз вай пайравӣ кунанд. Инон ба унвони шиа шинохта шуданд. Таботабоӣ, Шиа дар Ислом, саҳ.30 - 31}} Инҳо ба аҳодис<ref>Барои намуна ниг.: Суютӣ, ад-Дурр-ул-мансур, 1404ҳ.қ., ҷ.6, саҳ.379</ref> ва гузоришҳои таърихие<ref>Ибни Асокир, Таъриху мадинат-ид-Димишқ, дор-ул-фикр ли-т-табъи ва-н-нашри ва-т-тавзиъ, ҷ.42, саҳ.332</ref> истинод мекунанд, ки бар асоси онҳо дар замони Пайғамбар ба шиаёни Алӣ (а) башорат дода шуда ва ё аз касоне ба унвони шиаёни Алӣ ёд шудааст.<ref> Собирӣ, Таърихи фирақи исломӣ, 1388ҳ.ш., саҳ.20</ref> Ин гурӯҳ пас аз реҳлати Пайғамбар (с), ба тасмими шӯрои Сақифа дар хусуси халифа интихоб кардани Абубакр, эътироз доштанд ва аз байъат бо Абубакр ба унвони халифа худдорӣ мекарданд.<ref>Таботабойӣ, Шиа дар Ислом, 1388ҳ.ш., саҳ.32-33</ref> Ба гуфтаи Ношӣ Акбар дар китоби Масоил-ул-имома, аз замони ҳазрати Алӣ (а), шиаи эътиқодӣ вуҷуд доштааст.<ref>ниг.: Ношӣ Акбар, Масоил-ул-имома, 1971, саҳ.22-23</ref> | Дар бораи таърихи пайдоиши шиа, дидгоҳҳои мутафовите вуҷуд дорад; аз ҷумла: аз замони ҳаёти [[Ҳазрати Муҳаммад саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам|Пайғамбари Ислом (с)]], пас аз [[Воқеаи Сақифаи Банӣ Соида|моҷарои Сақифа]], баъд аз [[Моҷарои қатли Усмон|қатли Усмон]] ва пас аз [[Моҷарои ҳакамият|моҷарои ҳакамият]] ба унвони таърихи пайдоиши шиа ном бурда шудааст.<ref>Муҳаррамӣ, Таърихи ташайюъ, 1382ҳ.ш., саҳ.43 - 44; Гурӯҳи таърихи Пажӯҳишгоҳи ҳавза ва донишгоҳ, Таърихи ташайюъ, 1389ҳ.ш., саҳ.20 – 22; Файёз, Пайдоиш ва густариши ташайюъ, 1382ҳ.ш., саҳ.49 – 53</ref> Бархе аз уламои шиа муътақиданд аз замони ҳаёти Пайғамбари Ислом иддае аз саҳоба атрофи ҳазрати Алӣ (а) буда ва шиа дар ҳамон замон вуҷуд доштааст.<ref>Ниг.: Таботабойӣ, Шиа дар Ислом, 1388ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.29; Собирӣ, Таърихи фарқи исломӣ, 1388ҳ.ш., саҳ.18 то 20</ref>{{Ёд| Оғози пайдоиши шиаро ки барои аввалин бор ба шиаи Алӣ алайҳиссалом (аввалин пешво аз пешвоёни Аҳли Байт алайҳимуссалом) маъруф шуданд ҳамон замони ҳаёти Пайғамбари акрам (с) бояд донист. Паёмбар (с) дар аввалин рӯзҳои беъсат маъмурият ёфт ки хешони наздиктари худро ба дини худ даъват кунад ва Алӣ (а)-ро ки пеш аз ҳама исломро пазируфт ба унвони вазир ва васию ҷонишини хеш муаррифӣ кард ва табиӣ аст, ки ӯро ба ҳамаи ёрони худаш муаррифӣ кард ва фазоили ӯ ва моҷарои Ғадир ва монанди он; ёрони Паёмбар (с)-ро ки шефтагони фазилат ва ҳақиқат буданд бар ин во медошт, ки Алӣ алайҳиссаломро дӯст дошта ба гирдаш ҷамъ шуда ва аз вай пайравӣ кунанд. Инон ба унвони шиа шинохта шуданд. Таботабоӣ, Шиа дар Ислом, саҳ.30 - 31}} Инҳо ба аҳодис<ref>Барои намуна ниг.: Суютӣ, ад-Дурр-ул-мансур, 1404ҳ.қ., ҷ.6, саҳ.379</ref> ва гузоришҳои таърихие<ref>Ибни Асокир, Таъриху мадинат-ид-Димишқ, дор-ул-фикр ли-т-табъи ва-н-нашри ва-т-тавзиъ, ҷ.42, саҳ.332</ref> истинод мекунанд, ки бар асоси онҳо дар замони Пайғамбар ба шиаёни Алӣ (а) башорат дода шуда ва ё аз касоне ба унвони шиаёни Алӣ ёд шудааст.<ref> Собирӣ, Таърихи фирақи исломӣ, 1388ҳ.ш., саҳ.20</ref> Ин гурӯҳ пас аз реҳлати Пайғамбар (с), ба тасмими шӯрои Сақифа дар хусуси халифа интихоб кардани Абубакр, эътироз доштанд ва аз байъат бо Абубакр ба унвони халифа худдорӣ мекарданд.<ref>Таботабойӣ, Шиа дар Ислом, 1388ҳ.ш., саҳ.32-33</ref> Ба гуфтаи Ношӣ Акбар дар китоби Масоил-ул-имома, аз замони ҳазрати Алӣ (а), шиаи эътиқодӣ вуҷуд доштааст.<ref>ниг.: Ношӣ Акбар, Масоил-ул-имома, 1971, саҳ.22-23</ref> | ||
== Назарияи имомат == | ==Назарияи имомат== | ||
:''Навиштори аслӣ:'' '''[[Имомат]]''' | :''Навиштори аслӣ:'' '''[[Имомат]]''' | ||
Дидгоҳи шиаён дар бораи имоматро ваҷҳи муштараки фирқаҳои шиа медонанд.<ref>Шаҳристонӣ, ал-Милалу ва-н-ниҳал, 1375ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.131</ref> Имомат ҷойгоҳе бисёр муҳим ва меҳварӣ дар [[Каломи | Дидгоҳи шиаён дар бораи имоматро ваҷҳи муштараки [[Фирқаҳои ташайюъ|фирқаҳои шиа]] медонанд.<ref>Шаҳристонӣ, ал-Милалу ва-н-ниҳал, 1375ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.131</ref> [[Имомат]] ҷойгоҳе бисёр муҳим ва меҳварӣ дар [[Каломи имомия|мабоҳиси каломии шиа]] дорад.<ref>Ансорӣ, «Имомат (имомат назд имомия)», саҳ.137; Султонӣ, Таърих ва ақоиди зайдия, 1390ҳ.ш., саҳ.256 ва 257</ref> Ба бовари шиаён имом болотарин марҷаъи тафсири аҳкоми динӣ пас аз [[Ҳазрати Муҳаммад саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам|Пайғамбар]] аст.<ref>Дафтарӣ, Таърих ва суннатҳои исмоилия, 1393ҳ.ш., саҳ.213</ref> Дар ривоёти шиаён ҷойгоҳи имом ба ҳадде аст, ки агар касе бидуни ин ки имомашро бишносад бимирад, [[Куфр|кофир]] аз дунё рафтааст.<ref>Ниг.: Кулайнӣ, Кофӣ, 1407ҳ.қ., ҷ.2, саҳ.21</ref>{{Quote box|Унвон=Пайғамбар (с):|Иқтибос=<center>«مَنْ ماتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إمامَ زَمانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّة»</center>|Манбаъ=«Ҳар кас бимирад ва имоми замонашро нашиносад ба марги ҷоҳилӣ (марг дар ҳоли куфр) аз дунё рафтааст.»<ref>Тафтозонӣ, Шарҳ-ул-мақосид, ҷ.5, саҳ.239</ref>|Тароз=|Арз=|Ҳошия=|Андозаи хат=|Ранги пасзамина=#FAF08D|Шақлбандӣ=|Пасзаминаи унвон=|Ранги хатти унвон=|Шаклбандии унвон=|Тарози иқтибос=|Шаклбандии иқтибос=|Нохунаки иқтибос=|Тарози манбаъ=|Шаклбандии манбаъ=}} | ||
Шиаён муътақиданд имомат аз усули эътиқодии дин ва мансаби | === Зарурати насс бар имом === | ||
:''Навиштори аслӣ:'' '''[[Насс бар имом]]''' | |||
Шиаён муътақиданд имомат аз усули эътиқодии дин ва мансаби Илоҳӣ аст; яъне [[Пайғамбарон|пайғамбарон]] наметавонанд интихоби имомро ба мардум вогузор кунанд ва бар онҳо [[Воҷиб|воҷиб]] аст, ки ҷонишини худро таъин кунанд.<ref>Шаҳристонӣ, ал-Милалу ва-н-ниҳал, 1375ҳ.ш., ҷ.1, саҳ.131</ref> Аз ин рӯ, мутакаллимони шиа (ба ҷузи [[Зайдия]])<ref>Амирхонӣ, «Назарияи насс аз дидгоҳи мутакаллимони имомӣ», саҳ.13</ref> бар зарурати «насб»-и имом (тавассути Пайғамбар ё имоми пешин) таъкид мекунанд<ref>Амирхонӣ, «Назарияи насс аз дидгоҳи мутакаллимони имомӣ», саҳ.29; Дафтарӣ, Таърих ва суннатҳои исмоъилия, 1393ҳ.ш., саҳ.105; Ҳамчунин ниг.: Шайхи Муфид, Авоил-ул-мақолот, 1413ҳ.қ., саҳ.40 ва 41</ref> ва «насс» (сухан ё феъле, ки ба сароҳат бар маънои мадди назар далолат кунад)-ро<ref>Амирхонӣ, «Назарияи насс аз дидгоҳи мутакаллимони имомӣ», саҳ.13</ref> танҳо роҳи шинохти имом медонанд.<ref>Амирхонӣ, «Назарияи насс аз дидгоҳи мутакаллимони имомӣ», саҳ.11; Ҳамчунин ниг.: Шайхи Муфид, Авоил-ул-мақолот, 1413ҳ.қ., саҳ.38; Раббонии Гулпойгонӣ, Даромаде бар илми калом, 1387ҳ.ш., саҳ.181</ref> | |||
Далели онҳо ин аст, ки имом бояд [[Исмати | Далели онҳо ин аст, ки имом бояд [[Исмати Имомон|маъсум]] бошад ва фақат [[Худо]] аз [[Исмат|исмати инсонҳо]] хабар дорад;<ref>Ниг.: Шайхи Тӯсӣ, ал-Иқтисод, 1406ҳ.қ./1986м, саҳ.312; Раббонии Гулпойгонӣ, Даромаде бар илми калом, 1387ҳ.ш., саҳ.181</ref> зеро исмат, сифати дарунӣ аст ва аз зоҳири одамон наметавон ба исматашон пай бурд.<ref>Ниг.: Шайхи Тӯсӣ, ал-Иқтисод, 1406ҳ.қ./1986м, саҳ.312</ref> Бинобар ин зарурат дорад, ки Худо имомро таъин ва аз тариқи Пайғамбар ба мардум муаррифӣ кунад.<ref>Ниг.: Шайхи Тӯсӣ, ал-Иқтисод, 1406ҳ.қ./1986м, саҳ.312; Раббонии Гулпойгонӣ, Даромаде бар илми калом, 1387ҳ.ш., саҳ.181</ref> | ||
Дар китобҳои каломии шиа, дар бораи зарурати вуҷуди имом дар ҷомеа далоили нақлӣ ва ақлии чанде матраҳ мешавад.<ref>Барои намуна ниг.: Шайхи Муфид, ал-Ифсоҳ, 1412ҳ.қ., саҳ.28 ва 29; Султонӣ, Таърих ва ақоиди зайдия, 1390ҳ.ш., саҳ.260 то 263</ref> [[Ояти «Ул-ул-амр»]] ва [[Ҳадиси «Ман мота»|ҳадиси «Ман мота»]] аз далоили нақлии шиаён бар | Дар китобҳои [[Каломи имомия|каломии шиа]], дар бораи зарурати вуҷуди имом дар ҷомеа далоили нақлӣ ва ақлии чанде матраҳ мешавад.<ref>Барои намуна ниг.: Шайхи Муфид, ал-Ифсоҳ, 1412ҳ.қ., саҳ.28 ва 29; Султонӣ, Таърих ва ақоиди зайдия, 1390ҳ.ш., саҳ.260 то 263</ref> [[Ояти «Ул-ул-амр»]] ва [[Ҳадиси «Ман мота»|ҳадиси «Ман мота»]] аз далоили нақлии шиаён бар зарурати вуҷуди имом аст.<ref>Ниг.: Шайхи Муфид, ал-Ифсоҳ, 1412ҳ.қ., саҳ.28</ref> Истинод ба [[Қоидаи лутф|қоидаи лутф]] ҳам аз далоили ақлии онон аст. Дар табйини ин далел навиштаанд: аз як тараф вуҷуди имом сабаб мешавад мардуми бештар ба тоъати Худо рӯй биоваранд ва камтар ба самти гуноҳон бираванд; аз тарафи дигар тибқи қоидаи лутф, анҷом додани ҳар коре, ки сабаби чунин чизе бишавад, бар Худованд [[Воҷиб|воҷиб]] аст. Бинобар ин насби имом бар Худованд воҷиб аст.<ref>Ниг.: Аллома Ҳиллӣ, Кашф-ул-мурод, 1417ҳ.қ., саҳ.491</ref> | ||
==Исмати имом== | ==Исмати имом== | ||